وضع حدیث انگیزه ها و آسیب ها

وضع حدیث انگیزه ها و آسیب ها

 

دیشب  حجت الاسلام و المسلمین دکتر ناصر رفیعی در موسسه فهیم به ایراد نظریه در باره وضع حدیث انگیزه ها و آسیب ها پرداخت.

حجت الاسلام و المسلمین دکتر رفیعی در آغاز درباره کتاب شناسی وضع حدیث گفت: یکی از معروفترین کتابها در مورد کتاب شناسی وضع حدیث در اهل سنت کتاب "الموضوعات" ابن جوزی در سه جلد است وی به زعم خود به بررسی احادیث جعلی حدیث پرداخته است و ذهبی، سیوطی و ابن طاهر کتابهایی در نقد کتاب الموضوعات ابن جوزی نوشتند.

وی فزود: "الاسرار المرفوعه فی الاخبار الموضوعه" از ملاعلی قاری کتاب دیگری در اهل تسنن است که در موضوع وضع حدیث نوشته شده است.

رفیعی ادامه داد: اخیرا محمد ناصر الدین البانی موسوعه ای 20 جلدی به نام "سلسله الاحادیث الضعیفه و الموضوعه" که از دیگر آثار اهل سنت در این موضوع است.

وی تصریح کرد: یکی از منابع خوب در اهل سنت در مورد وضع حدیث اثر سه جلدی عمرحسن فلاته است به نام "الوضع فی الحدیث که رساله دکتری عمرحسن فُلاته است.

این استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه در مورد کتاب نویسی در مورد وضع حدیث در تشییع زیاد کار نشده است چون ما خیلی مبتلا نبوده ایم در ادامه افزود: علامه تستری صاحب قاموس الرجال کتابی به نام "الاخبار الدخیله" نوشته که وی در این کتاب با ملاک تاریخ در مورد نقد احادیث تندروی کرده است و آیت الله صافی گلپایگانی از مراجع تقلید در نقد "الاخبار الدخیله" کتابی به نام "نقود لطیفه علی الاخبار الدخیله" نوشته که در پایان کتاب منتخب الاثر چاپ شده است.

وی تاکید کرد: از کتب شیعیان در نقد احادیث "الاثار المرفوعه فی الاخبار الموضوعه" اثری از هاشم معروف حسنی است که به نام اخبار و آثار ساختگی به فارسی ترجمه شده است و علامه عسگری در چند قسمت کتاب "نقش ائمه در احیای دین" احادیث را نقد می کند و کتاب دیگر وی "یکصد و پنجاه صحابی ساختگی" در سه جلد در همین موضوع است.

 

آغاز جعل حدیث از چه زمان آغاز شد؟

 

رفیعی با اشاره به اینکه چهار قول در زمینه آغاز زمان جعل حدیث وجود دارد درباره قول اول در این زمینه گفت: روایتی از امیر المومنین(ع) وجود دارد که جعل حدیث در زمان پیامبر(ص) وجود داشت ولی کمرنگ بود اگر جعل حدیث از زمان پیامبر(ص) نبود پیامبر(ص) حدیث "من کذب علی متعمدا فلیتبوا مقعده من النار" را نمی فرمود.

 

وی ادامه داد: هاشم معروف حسنی جریانی نقل می کند که فردی به خاستگاری دختری رفت پدر دختر جواب رد داد آن جوان غروب به دم در همان خانه آمد و به پدر دختر گفت که پیامبر(ص) مرا فرستاده و فرموده که دخترت را به من بدهی و تاکید کرده که باید به خانه راه دهی، پدر دختر به مسجد می رود و از پیامبر(ص) صحت این گفته را جویا می شود و پیامبر(ص) در حالی که غضبناک بود می فرماید "من کذب علی متعمدا فلیتبوا مقعده من النار".

 

این استاد حوزه و دانشگاه درمورد قول دوم گفت: قول دوم این است که وضع و جعل حدیث از اواخر خلافت عثمان در جامعه مسلمین رواج پیدا می کند.

 

وی ادامه داد: قول سوم این است که بعد از شهادت امیر المومنین(ع) و شروع سلطنت معاویه وضع حدیث شروع شد و قول چهارم این است که وضع حدیث از اواخر قرن اول و زمان امام سجاد(ع) آغاز شد.

رفیعی با بیان اینکه نظر من این است که جعل حدیث رسما از زمان فرمانروایی معاویه شروع شد تاکید کرد: معاویه بعد از صلح با امام حسن(ع) که آن سال به "عام الجماعه" معروف شد در مدینه به منبر رفت و در مورد فضیلت خلفا و شام و مذمت حضرت علی(ع) روایاتی ساختگی نقل کرد و آنها را به پیامبر(ع) نسبت داد و بعد از آن به علمای درباری درباره اینکه در چه موردی حدیث بسازند محور می داد.

انگیزه های وضع حدیث چیست؟

 

وی درباره اولین انگیزه وضع حدیث گفت: انگیزه اول سیاسی است می خواستند به سلطنت و خلافت مشروعیت دهند در مدح خلفا حدیث می ساختند ابن جوزی از علمای اهل سنت می گوید تمام این مدایح در فضیلت خلفا و معاویه دروغ و ساختگی است.

این استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: ابوریّه مصری در کتاب "اضواء علی سنت المحمدیه" می گوید معاویه بنیاد جعل حدیث را گذاشت معاویه در مدینه بعد از صلح امام حسن(ع) در بالای منبر گفت خلافت سی سال است بعد سلطنت می شود و این گفته را به پیامبر(ع) نسبت داد در مورد شام گفت شام قریه ابدال است در شام 40 یا 30 نفر انسانهای خوبی هستند که اگر یکی از اینها بمیرد دیگری جانشین می شود.

وی با اشاره به اینکه فرقه گرایی در ابعاد کلامی، فقهی، مذهبی و غیره، علت بعدی وضع حدیث است افزود: شافعی ها، حنبلی ها و غیره علیه همدیگر احادیث ساختگی از پیامبر(ص) نقل می کردند یا جعل حدیث برای عقایدی مثل جبر و تفویض یا باورها مثل حدوث و قدم قرآن بود.

رفیعی غلو را از انگیزه های بعدی جعل حدیث عنوان کرد و گفت: بخش زیادی از روایات تفسیری ما تاویلی است توضیح اینکه ما دو نوع روایت در شرح قرآن داریم، تفیسری؛ که توضیح ظاهر روایت است، تاویلی؛ که از ظاهر آیه برداشت نمی شود به بطن آیه کار دارد جاعلین حدیث در این قسمت زیاد وارد شدند و حدیث جعل کردند از 14 هزار روایات تفسیری حدودا هفت هزار احادیث تاویلی داریم و جاعلان در این بخش نفوذ کردند.

این استاد حوزه و دانشگاه افزود: در مورد روایات تا آنجایی که جا دارد نمی گذاریم روایاتی زمین بماند ولی روایاتی وجود دارد که با شوون امام(ع) درست در نمی آید، غلو است و بعضی از احادیث توجیه پذیر نیست و وهابی ها و سلفی هایی که با شیعیان دشمنی دارند به وسیله این احادیث به عقائد شیعیان حمله می کنند.

وی تاکید کرد: در هر روایتی که در اسناد آن عمربن شمر، محمد بن جمهور و محمد بن سنان که غالی هستند وجود دارد وضع و جعل حدیث نیز وجود دارد و ما شیعیان بیشتر به این مشکل مبتلا هستیم.

چگونگی تشخیص احادیث جعلی

رفیعی درباره شیوه های تشخیص احادیث جعلی اظهار داشت: اولین راه شیوه بررسی سند حدیث است که اگر از این طریق وارد شویم اکثر احادیثی که به تفسیر قرآن مرتبط است کنار می رود و شیوه بررسی سند حدیث راه مطمئنی نیست.

وی ادامه داد: شیوه دوم نقد متن است در نقد متن اولین راه عرضه روایات به قرآن است اگر روایتی با نص قرآن سازگاری نداشت آن روایت را کنار می گذاریم دومین راه نقد متن، نقد با سنت است اگر روایتی با احادیث محکم تناقض داشت کنار گذاشته می شود.

این استاد حوزه و دانشگاه افزود: سومین راه نقد متن، بررسی تاریخ صدور حدیث است برای نمونه روایتی وجود دارد که پیامبر(ص) دست معاذ را بعد از جنگ تبوک بوسید در حالی که معاذ قبل از جنگ تبوک از دنیا رفته بود چهارمین راه نقد متن بررسی عقلی حدیث است منظور از عقل، یا عقل برهانی است و یا عقل خالی از هوا و هوس است یعنی روایاتی که با بدیهیات عقلی منافات دارد را نمی پذیریم.

 

وی اظهار داشت: پنجمین راه نقد متن، حس است برای نمونه در صحیح بخاری روایتی از پیامبر(ص) است که اگر مگسی به لیوان آب شما افتاد مگس را درآب فشار دهید، بیرون بیاورید بعد آب یا چای را بخورید این با حس جور در نمی آید.ششمین راه نقد متن، رکاکت است یعنی صدور این چنین روایت با ساحت امام(ع) جور در نمی آید.

حجت الاسلام رفیعی در پایان گفت: در مورد روایات تفسیری دیدگاه آیت الله معرفت این است که روایات تفسیری که با کلیات اعتقادی ما مشکل ندارد را در ذیل آیه به عنوان یک دیدگاه بیاوریم و در اینجا وثوق به صدور روایت برای ما مهم است نباید در مورد راویان سند خیلی دقت کنیم و الا اکثر احادیث تفسیری به درد ما نمی خورد.