تحلیل تاریخی کیفیت مواجهه عالمان شیعه با پدیده تکفیر

نظریه پرداز: دکتر قاسم جوادی

موضوع: تحلیل تاریخی کیفیت مواجهه عالمان شیعه با پدیده تکفیر

 

به گزارش روابط عمومی موسسه فهیم، دویست و شانزدهمین جلسه نظریه پردازی موسسه فهیم شب گذشته ـ شنبه 5 مهر ماه ـ با موضوع "تحلیل تاریخی کیفیت مواجهه عالمان شیعه با پدیده تکفیر"  با سخنرانی «دکتر قاسم جوادی» و با حضور اساتید، طلاب، دانشجویان و پژوهشگران در محل موسسه فهیم قم برگزار شد.

 

دکتر قاسم جوادی در ابتدای این نشست، کیفیت مواجهه عالمان شیعه با پدیده تکفیر را به سه گروه تقسیم بندی کرد و اظهار داشت: اولین دیدگاه؛ دیدگاه تقریبی است که از زمان میرزای شیرازی و شاگردان وی به بعد شاهد آن هستیم.

 

عضو هیئت علمی جامعة المصطفی افزود: جریان تقریب تحلیلی متفاوت از آنچه که بین عالمان ما وجود داشته است ارائه می کند که در آن بحث نجاست، کفر و فسق مطرح نبوده است.

 

این استاد دانشگاه در معرفی گروه دوم عالمان شیعه در کیفیت مواجهه با پدیده تکفیر، گفت: گروه دوم شامل طیفی از عالمان شیعی است که تقریبی نیستند، نگاهشان نسبت به غیر شیعه مثبت نیست ولی نه تکفیر می کنند و نه قائل به تنجیس مخالفان هستند.

 

وی ادامه داد: از این شخصیت ها می توان امام خمینی(ره) را تا دوره قبل از انقلاب یا پایان دهه 30 نام برد. نگاه ایشان از یک حیث با متفکران قبلی تفاوت ندارد و از یک حیث دیگر به کفر و نجاست مخالفان معتقد نیست.

 

دکتر جوادی خاطر نشان کرد: امام خمینی(ره) در بحث بعد از پیامبر(ص) در کتاب طهارت، صدر اول اسلام را مقصر می داند ولی مشکلی برای رستگاری آنها نیز نمی بیند و فراتر از این؛ دیدگاه امام در مورد سایر ادیان این است که اگر عوام ادیان دیگر به متون خود عمل کنند رستگارند و اغلب خواص هم اهل نجات هستند؛ چون همچنان که عالمان مسلمان احتمال خلاف نمی دهند عالمان مسیحی هم احتمال خلاف نمی دهند.

 

وی در بیان دیدگاه سوم اظهار داشت: دیدگاه سوم دیدگاه تقریبی نیست و مخالف را تکفیر می کند و قائل به جواز لعن، سب، شتم و کفر است.

 

این استاد دانشگاه افزود: این دیدگاه در چند باب از ابواب فقهی ما مثل؛ کتاب طهارت، نماز میت، شرایط مستحقین زکات و بحث غیبت مطرح شده است؛ و احتمال دارد کسی قائل به طهارت مخالف باشد ولی در بحث غیبت قائل به جواز غیبت باشد یا بر عکس.

 

وی در ادامه با ذکر مصادیقی از دیدگاههای صاحب جواهر، مرحوم آیت الله خوئی، نوبختی صاحب یاقوت، علامه حلی، شیخ طوسی، شیخ مفید، ابن ادریس، سید نعمت الله جزائری، بحرانی و شیخ انصاری افزود: ریشه این دیدگاه در روایات است و باید در این باب کار جمعی قوی صورت گیرد ولی جریان غالب علمای امروز طهارت مخالفین است.

 

در ادامه «دکتر قاسم جوادی» به سوالات حاضران در جلسه پاسخ داد.

 

«حجت الاسلام و المسلمین دکتر مسجد جامعی» یکی از افرادی که دیدگاههای دکتر جوادی را نقد کرد اظهار داشت: شما سیره عالمان شیعه را در طول تاریخ لحاظ نمی کنید و بحث فقهی غیر از فتوای علماست. امروز بعضی از علمای اهل سنت بی شرمانه فتوا می دهند که به زن شیعه تجاوز کرده و از آن فیلمبرداری کنید و این نوع برخورد، قابل قیاس با نحوه تعامل عالمان شیعه با اهل سنت نیست. و بعضی از فتواهای عالمان شیعه به شرایط زمان آنها بر می گردد.

 

در پایان «حجت الاسلام و المسلمین دکتر قاضی زاده» در جمع بندی مطالب گفت: اندیشه تکفیر بحث جدی زمانه ماست. تفاوت بحث فقهی با فتوای عالمان درست است ولی کسی که به دیدگاهها، فتواها و کتاب های فقهی نگاه می کند این مسئله برای او فرقی نخواهد داشت. گرچه عالمان شیعه در بسترهای خاص تاریخی بوده اند اما پدیده تکفیر باید بیشتر مورد توجه قرار بگیرد چون با تکفیر رقیب، سایر خشونت ها پشت سر آن خواهد آمد و باید بدانیم که نوع تعاملات، ریشه های تاریخی دارند.