جریان شناسی فکری جنبش یمن امتیازات آن

نظریه پرداز: دکتر سید علی موسوی نژاد

موضوع: جریان شناسی فکری جنبش یمن  امتیازات آن

به گزارش روابط عمومی موسسه فهیم، دویست و هجدهمین جلسه نظریه پردازی موسسه فهیم شب گذشته ـ شنبه 19 مهرماه ـ با موضوع "جریان شناسی فکری جنبش یمن  امتیازات آن"  با سخنرانی «دکتر سید علی موسوی نژاد» عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب و با حضور اساتید، طلاب، دانشجویان و پژوهشگران در محل موسسه فهیم قم برگزار شد.

دکتر موسوی نژاد در ابتدای این نشست گفت: زیدیه منتسب به "زید بن علی" است و عده ای از شیعیان که طرفدار شمشیر کشیدن و مبارزه بودند و تقیه امام باقر(ع) و امام صادق(ع) را نمی پذیرفتند بعد از قیام زید، خود را زیدی نامیدند. زیدیه ابتدا گفتمانی سیاسی ـ نظامی بود ولی بعدا به گفتمان مستقل فقهی، کلامی، تفسیری تبدیل شد.

وی در مورد جغرافیای زیدی ها اظهار داشت: هسته اول زیدیه در عراق شکل گرفت. کوفه تا قرن 4 و 5 رنگ و بوی زیدی داشت. در حجاز جمعیت های زیدی داشتیم ولی در این مناطق به تدریج زیدی ها در مذاهب دیگر مضمحل شدند. در شمال ایران و خراسان زیدی ها حضور چشمگیر داشتند و علویان طبرستان حکومت هایی نیز تشکیل دادند. ولی بعد از دوران صفویه و بعد از زمان "شاه اسماعیل" و "شاه طهماسب" زیدی ها، شیعه اثنی عشری شدند.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب با بیان اینکه در مراکش زیدی ها حکومت ادریسیان را تاسیس کردند. افزود: مهمترین پایگاه زیدی ها کشور یمن است. یمنی ها به دست امام علی(ع) مسلمان شدند و مردم یمن از ابتدا به حضرت علی(ع) و خاندان ایشان علاقه داشتند. بعد از غیبت امام زمان(عج)، سیدی از نسل امام حسن(ع) در سال 284ـ280 قمری "یحیی بن حسن" ملقب به "هادی الی الحق" به یمن آمد. وی فقیه و محدث و از نسل طباطبایی ها بود. وی زیدیه را به یمن آورد و زیدی ها خود را هادوی می دانند.

وی ادامه داد: از قرن سوم تا 52 سال پیش زیدی ها در هرم قدرت یمن، حرف اول را می زدند و 70 امام زیدی عمدتا از حسنی ها در این مدت بر یمن حکومت کردند.

دکتر موسوی نژاد در مورد نحوه کنار گذاشتن امامان زیدی از صحنه قدرت در یمن گفت: در 1962میلادی عده ای از نظامی ها از طرف یمن برای آموزش های نظامی به مصر رفتند. آنها در حین یادگیری آموزش های نظامی بی دین و سکولار شدند و زمانی که به یمن بازگشتند کودتا کردند و ارتش دخالت مستقیم در این کودتا داشت. در نتیجه امام زیدی ها را از تخت پایین آورده، اعلام جمهوری کردند و جریان سنتی زیدی به حاشیه رانده شد.

وی در مورد مشکلات نظام امامت در یمن عنوان کرد: این کودتا یا به تعبیر خودشان انقلاب بر علیه دیکتاتوری بود. در عصر مدرن در یمن از تفکیک قوا، انتخابات و مجلس خبری نبود و حکومت وراثتی شده بود. در این سیستم تبعیضات نژادی وجود داشت و سادات خود را فرا قبیله می دانستند و امتیاز خاصی به خود قائل بودند.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب با اشاره به وضعیت یمن بعد از کودتا گفت: بعد از کودتا زیدیها اپوزسیون شدند و محرومیت های مضاعفی بر آنها تحمیل شد. به خاطر اینکه مذهب زیدیه خمس ندارد حوزه های علمیه زیدی ها تضعیف شد. مساجد از دست آنها خارج شد و عربستان برای تبلیغ وهابیت در یمن پول های هنگفت خرج کرده و شیوخ یمن را به طرف خود جذب کرد. و یمن جولانگاه وهابیت شد.

وی درباره تاثیر انقلاب ایران بر زیدی ها یمن گفت: زیدی ها که آرمان خود را در دنیای معاصر از دست رفته می دیدند مدل انقلاب ایران را با اندیشه های سیاسی ـ اعتقادی خود نزدیک دیدند مخصوصا که امام خمینی(ره) از سادات بود. آنها مسائل ایران را دنبال می کردند و تعلق خاطر زیادی به انقلاب ایران حضرت امام(ره) و مقام معظم رهبری دارند.

این استاد دانشگاه ادامه داد: از 1962 تا 1967 یمن به دو بخش یمن جنوبی(متعلق به بلوک شرق) و یمن شمالی (متعلق به بلوک غرب) تقسیم شد. در 1990 شوروی از هم پاشید و دو بخش یمن متحد شدند. فضا در یمن باز شد و برای مقابله با سلفی ها و وهابی ها، به زیدیه آزادی بیشتری داده شد و زیدی ها حزب تشکیل دادند ولی احزاب زیدی قوی نبودند.

وی خاطر نشان کرد: در اواخر دهه 90 میلادی حرکت های جدی تری در بافت سنتی زیدی ها ایجاد شد. آنها گروه "شباب المومن" را تشکیل دادند و می خواستند با فعالیت های فرهنگی با نفوذ عربستان مقابله کنند. آنها به دنبال تقویت حوزه های علمیه، آموزش کودکان و کارهای فرهنگی بودند.

دکتر موسوی نژاد با اشاره به اینکه بعد از حمله آمریکا به عراق و افغانستان، آمریکا به بهانه وجود القاعده در یمن، در سیاست های داخلی یمن دخالت می کرد، افزود: "حسین الحوثی" جوانی که از طرف زیدی ها نماینده در پارلمان بود از بحث های فرهنگی وارد بحث های سیاسی شد و شعار پنچ بندی؛ الله اکبر، مرگ بر آمریکا، مرگ بر اسرائیل، لعنت بر یهود، پیروزی برای اسلام است ، را در میان حوثی ها رواج داد. وی با دیدگاه اعتقادی زیدی گفت ما که نمی توانیم بجنگیم حداقل می توانیم بر علیه آمریکا و اسرائیل شعار دهیم.

وی در ادامه گفت: در سال 2004 میلادی دولت یمن تحت فشار سعودی ها و آمریکا وارد جنگ مسلحانه با حوثی ها شد. از 2004 تا 2010 میلادی 6 جنگ خونین بر حوثی ها تحمیل شد و حسین حوثی در 2004 میلادی شهید شد و برادرش "عبدالمالک الحوثی" رهبر این جریان شد و گروه خود را "انصارالله" نامیدند.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب یادآور شد: حسین و عبدالمالک الحوثی فرزندان "بدرالدین حوثی" هستند. بدرالدین حوثی زمانی که یمن شمالی و جنوبی بعد از اتحاد با هم نبرد می کردند از جنوبی ها حمایت کرد و دولت شمال را مورد انتقاد کرد و به همین خاطر بدرالدین حوثی در سال 1994 به ایران آمد و دو سال با فرزندان خود در ایران بود. و حمایت بدرالدین از جنوبی ها باعث شد که قبایل جنوبی به گروه زیدی یا حوثی ها تمایل بیشتری نشان دهند.

وی در مورد موضع زیدی ها در حوادث بهار عربی گفت: زیدی ها در انقلاب 2011 میلادی یمن به صورت جدی وارد نشدند چون معتقد بودند که این انقلاب ما نیست. در این حوادث عربستان زیرکانه از قبایلی که از آنها طرفداری می کرد خواست که به انقلابیون بپیوندند و وهابی ها در یمن انقلابی شدند.

این استاد دانشگاه در مورد وضعیت فعلی یمن اظهار داشت: در گفتگوهای بعد از برکناری "علی عبدالله صالح" چون سلفی ها همه کاره بودند به انصارالله میدان نمی دادند حتی دو تن از رهبران این گروه ترور شدند. و نتیجه مذاکرات این بود که یمن را به اقلیم های مختلف تقسیم کردند؛ به مناطق زیدی نشین استقلال ندادند و طبق این تقسیم بندی زیدی ها به دریا راه نداشتند. انصار الله در واکنش به این مذاکرات و تقسیم بندی گفت ما به نتایج پایبند هستیم ولی به تقسیم بندی مناطق معترض هستیم.

وی افزود: وجود فساد در یمن یکی از دلایل موفقیت حوثی هاست. عربستان نمی گذارد یمن کشوری پیشرفته باشد. چون یمن پرجمعیت و سلحشورتر از عربستان است و یکی از برگ برنده های ایران در یمن این است که ایران از سیاست های استقلال یمن حمایت و به اسخراج ثروت تشویق می کند ولی سیاست های عربستان باعث فقر و فلاکت یمن شده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب با بیان اینکه سقوط دولت فاسد، پیاده کردن نتایج گفتگوها و بازگشت قیمت حامل های انرژی به وضعیت سابق از خواسته های سه گانه حوثی هاست در ادامه گفت: حوثی ها استان "عمران" که مرکز اخوانی ها و سلفی ها بود را در حمله ای برق آسا تصرف کردند. در صنعا گفتند که تظاهرات ما مسالمت آمیز است اما در "خیابان فرودگاه" به وسیله ارتش یمن کشتاری صورت گرفت و حوثی ها حمله کردند و مقر "علی محسن الاحمر" به سرعت فرو پاشید و کل صنعا تسلیم شد.

وی در مورد اندیشه گروه انصارالله گفت: گروه انصارالله بنیادگرا هستند و بنیادگرایی انصارالله با بنیادگرایی القاعده و داعش متفاوت است شیعیانی مثل زیدی ها که نهج البلاغه دارند و به گفته "اما اخ لک فی الدین و اما نظیر لک فی الخلق "اعتقاد دارند ،اهل تکفیر و تندروی نیستند.

دکتر موسوی نژاد افزود: آنچه که زیدیه امروز می گوید با آنچه که شیعیان اثنی عشری می گویند تفاوت ندارد. انقلاب ایران شیعیان زیدی را به ایران خیلی نزدیک کرده است. به حضرت امام، رهبری فعلی و سید حسن نصرالله علاقه زیادی دارند و در زمانی که سید مقتدی صدر در عراق در مقابل آمریکایی ها مبارزه می کرد شخصیت وی در میان زیدی ها محبوبیب زیادی داشت.

این استاد دانشگاه در مورد موضع عربستان در مقابل یمن گفت: مواضع عربستان در یمن بسیار ضعیف است چون عربستان متحدانش را در یمن از دست داده است. مگر اینکه از گروه القاعده که افرادی کاملا غیر منضبط هستند حمایت کند. که البته این احتمال ضعیف است.

وی در پایان تاکید کرد: گروه انصارالله در یمن را می توان با حزب الله لبنان مقایسه کرد. حزب الله لبنان هرچند در قدرت نیست ولی تاثیر زیادی بر تحولات لبنان دارد. انصارالله یمن جمعیت ده میلیونی دارند، از منسجم ترین گروهها هستند و علاوه بر انسجام درونی بافت قبیله ای نیز به آنها کمک می کند و آنها می توانند با سیاست های شمول گرایانه اهل سنت و سلفی های غیر القاعده را زیر چتر خود بیاورند. و با این سیاست قادر خواهند بود نقش مثبتی در آینده یمن داشته باشند.