بررسی تحلیلی سیر مقتل نگاری عاشورا (2)

نظریه پرداز: آیت الله محمد هادی یوسفی غروی

به گزارش روابط عمومی موسسه فهیم، یکصد و نود و ششمین جلسه نظریه پردازی موسسه فهیم شب گذشته ـ شنبه 23 آذرماه ـ با موضوع "بررسی تحلیلی سیر مقتل نگاری عاشورا (2)"  با سخنرانی «آیت الله محمد هادی یوسفی غروی» و با حضور اساتید، طلاب و پژوهشگران در محل موسسه فهیم قم برگزار شد.

وی در ابتدای این نشست گفت: مرحوم «شیخ عباس قمی» بعد از اتمام کتاب نفس المهموم، منتهی الآمال را نوشت و گفت "اگر بین نفس المهموم و منتهی الآمال تناقضی باشد اصل با منتهی الآمال است".

این استاد حوزه علمیه قم درباره خبر مسلم جساس خاطر نشان کرد: شیخ عباس قمی معتقد است که این خبر معتبر نیست و قدیمی ترین منبعی که این خبر را نقل کرده کتاب "منتخب" مرحوم طریحی است. و قضیه عروسی حضرت قاسم نیز از این کتاب رواج پیدا کرده است.

وی در مورد کتاب منتخب طریحی گفت: طریحی از علمای عراق و هم عصر مرحوم مجلسی بود و کتاب منتخب را در جوانی برای خود نوشته بود و از اینکه بعدا این کتاب به دست دیگران افتاد و استنساخ شد ناراضی و ناراحت بود.

آیت الله غروی در تشریح خبر مسلم جساس گفت: مسلم جساس می گوید من در دارالاماره کوفه بودم که اسرا را وارد شهر کردند زمانی که اسرا را دیدم آنقدر روی چشم خود زدم که نزدیک بود بینایی ام را از دست بدهم. از در پشت دارالاماره به دروازه رفتم 40 محمل و سرهایی روی نیزه دیدم و حضرت زینب(س) تا چشمش به سر امام حسین(ع) افتاد سر خود را به چوب کجاوه زد و خون تازه از سر ایشان سرازیر شد.

وی در نقد این خبر عنوان داشت: نام پدر و قبیله مسلم ذکر نشده است و اسم وی با حرفه اش آمده است و اینها برخلاف رسم عرب است و نام مسلم جساس در تاریخ قیام امام حسین(ع)، دعوت کوفیان، و قیامهای بعد در هیچ کدام نیامده است. و این طور نبود که دارالاماره صاحب نداشته باشد مسلم  از در پشتی دارالاماره برود، برگردد، گریه کند و ماموران عبیدالله با وی هیچ کاری نداشته باشند. این قرائن نشان می دهد که این خبر صحیح نیست و درست شده است و قبل از کتاب طریحی هیچ ظهور و بروزی در هیچ کتابی نداشته است.

این استاد حوزه علمیه قم افزود: این خبر و اخباری شبیه به این مربوط به شیعه عرب بحرین است، بحرینی ها در زمان صفویه بعد از اعلام رسمی تشیع در ایران و بعد از اینکه فضای نسبتا آزادی برایشان ایجاد شد و اخباری مسلک بودند برخی خبرها را جعل کردند.

وی تاکید کرد: بعضی می گویند که حدیث "من بکی او ابکی" مطلق است شامل دروغ هم می شود و اگر دروغی باعث خشوع دلها و اظهار محبت نسبت به اهل بیت(ع) شود اشکال ندارد و دروغ هم قبح ذاتی ندارد. و با این استدلال "قربة الی الله" حدیث دروغ می سازند و اکنون ببینید چه وضعیتی به راه افتاده است!

آیت الله غروی با اشاره به برخی مطالب بدون سند برخی روضه خوان ها گفت: در جایی حضور داشتم خانم باسوادی در مورد مصائب حضرت فاطمه زهرا (س)گفت که میخ "نیم متری" به پهلوی ایشان اصابت کرد! یا در جای دیگری شخصی می گفت حضرت زهرا(س) تمام مصائب و مشکلات خود را به امام حسن(ع) بیان می کرد! این ها مطالبی است که هیچ سند و مدرکی ندارند.

وی در مورد مقتل ابی مخنف گفت: تمام اخبار این مقتل مسند است و اسنادش به شاهد حاضر جریان از لشگر امام حسین(ع) یا لشگر عمربن سعد می رسد.

این استاد حوزه علمیه قم «عقبة بن سمعان» را یکی از راویان حوادث کربلا معرفی کرد و اظهار داشت:  عقبة، غلام امام حسین(ع) بود که رباب وی را به امام حسین(ع) هدیه داده بود این شخص مسئول اسب های خیمه امام بود و چون شخص ترسویی بود امام به وی تکلیف جنگ نکرد. در عصر عاشورا وی را اسیر کردند و پیش عمربن سعد بردند. عقبة از شدت ترس خود را کثیف کرد و عمربن سعد دستور آزادیش را صادر کرد.

وی خاطرنشان کرد: عقبة بن سمعان در نقل ابی مخنف می گوید من از مدینه تا مکه و از مکه تا کربلا نزد امام حسین(ع) بودم و ایشان هرچه سخن گفت من شنیدم و اینکه می گویند ـ و شایعه درست کرده اند ـ که امام می خواست  با یزید بیعت کند نه با  واسطه عبیدالله بن زیاد، این سخن صحت ندارد و ابدا این سخن را از امام حسین(ع) نشنیده ام.

آیت الله غروی «ضحّاك بن عبداللَّه مشرقى» را از دیگر روایان مقتل ابی مخنف معرفی کرد و عنوان کرد: ضحاک از قهرمانان کوفه بود و به صورت مشروط با امام حسین(ع) بیعت کرد به این صورت که به امام عرض کرد من تا زمانی که به نفع دنیایم باشد و منشا اثر باشم می مانم و اگر احساس کردم کشته می شوم می روم و امام نیز بیعت مشروط او را قبول کرد و وی زمانی که دید یارانی برای امام باقی نماند با اجازه امام صحنه را ترک کرد.

وی در پاسخ به سوالی که آیا از امام سجاد(ع) و امام محمد باقر(ع) روایاتی در مورد عاشورا نقل شده است یا نه؟ گفت: محوری ترین خبر عاشورا که مربوط به حوادث عصر تاسوعا و شب عاشورا است خبری با واسطه از امام سجاد(ع) است و همچنین خبری صحیح از امام باقر(ع) در مورد نحوه شهادت طفل رضیع در خیمه گاه نقل شده است.

این استاد حوزه علمیه قم ادامه داد: خبر صریحی نداریم که اسرا و اهل بیت(ع) از گفتن مصائب کربلا منع شده باشند ولی این منع را در گوشه ای از تاریخ می توانیم بیابیم، زمانی که «عبداللَّه بن حنظله غسيل الملائكه» در مدینه قیام کرد حاکم مدینه به یزید نامه نوشت و در ضمن حوادث مدینه می گوید "زینب دارد می گوید" این عبارت مشخص می کند که حضرت زینب(س) تا آن زمان از گفتن قضایا منع شده بود و لذا یزید دستور می دهد که حضرت زینب(س) را به دورترین نقطه از محبت و مودت اهل بیت(ع) یعنی قاهره تبعید کنند.

وی تاکید کرد: اهل بیت(ع) آزاد نبودند و نمی توانستند آزادانه وقایع کربلا را نقل کنند و به همین خاطر شخصیتی به نام ابی مخنف حوادث کربلا را نقل می کند.

آیت الله غروی در پایان در مورد زیارت ناحیه گفت: سه نوع زیارت ناحیه نقل شده است که با هم متناسب نیستند و خلاف مسلمات تاریخ و اخبار معتبر مقتل هستند و من مطمئنم این زیارت به ناحیه امام زمان(عج) تعلق ندارد.