خلاصه جلسه احادیث ساختگی از منظر شهید آیت الله مطهری

 جلسه 291 موسسه پژوهشی فهیم با موضوع احادیث ساختگی از منظر شهید آیت الله مطهری با ارائه بحث توسط حجه الاسلام والمسلمین مهدی مهریزی، استاد و محقق حوزه علمیه قم برگزار گردید ایشان در ابتدا گفتند: مرحوم مطهری سه ویژگی داشته است؛ پالایشگری، تبیین عقلانی آموزه‌های دینی و پاسخ به شبهات و سؤالات؛ در بخش نخست به نقد روحانیت و بعد به تبیین عاشورا پرداخته است و در لابلای آثار دیگر خود به بحث احادیث جعلی می‌پردازد و تعبیر مزخرف و جعلی بودن را برای این نوع احادیث که نمونه آن را نیز نقل کرده آورده است.

استاد مهریزی اظهار کرد: ایشان ۲۰ موضوع را با نگاه منفی و جعلی و ساختگی و مزخرف بودن احصاء کرده که عمدتا هم ناظر به کتب شیعه است؛ ایشان در راستای پالایشگری دینی و بیان نقاط آسیب در موضوعات دینی به این مسائل پرداخته است.

وی عنوان کرد: ایشان آورده است که در کتب کافی و کتب دیگر روایاتی وجود دارد که مزخرف و جعلی است؛ وی برای نمونه به این حدیث اشاره کرده که آمده: سقف مسجد النبی در دوره امام صادق خراب می‌شود و در میان افراد بحث می‌شود که تعمیر سقف کار درستی است یا نه و در نهایت دو نفر برای سؤال خدمت امام می‌روند و حضرت فرمود این کار را نکنید زیرا من دوست ندارم کسی بالای مسجد برود؛ زیرا ممکن است چشمش  به چیزی بیفتد و بینائیش را از دست بدهد یا ببیند پیامبر نماز می‌خواند و یا حضرت زنده شده و با یکی از همسرانش خلوت کرده باشد؛ شهید مطهری این مضمون را ناسازگار با مباحث اعتقادی و عقلانی و آن را ساختگی می‌داند.

وی افزود: روایت دیگری که مرحوم مطهری آن را زیر سؤال می‌برد روایتی است که می‌گوید: «علیکم بدین العجائز؛ بر شما باد به دین پیرزنان» که مستمسکی برای برخی افراد شده است؛ مطهری می‌گوید این جمله به صورت حدیث  در هیچ کتاب شیعه و سنی دیده نشده است مع ذلک نظر به اینکه با ذائقه کوته‌فکران موافق آمده شهرت فراوانی یافته است؛ البته کسانی مثل شیخ محمود شبستری و لاهیجی و ... آن را توجیه کرده‌اند ولی مرحوم مطهری آن را حدیث نمی‌داند ولی در بحار نقل شده است.

این استاد حوزه افزود: روایت دیگری که وی آن را جعلی می‌داند جمله منسوب به امام حسین(ع) است مبنی بر اینکه « ان الحیاة عقیدة و جهاد» که ایشان می‌فرماید این مطلب ۴۰ _ ۵۰ سال است که بیشتر وارد اذهان مردم نشده و معنای آن نیز نادرست است؛ از دید وی محتوای این مطلب با عقائد ما سازگار نیست و علامه جعفری نیز آن را شعر یک شاعر(احمد شوقی) می‌داند.

وی افزود: روایت دیگری وجود دارد که ارواح در قالب مرغ‌های سبز در می‌آیند که در برخی کتب حدیثی شیعه نیز هست؛ مرحوم مطهری می‌گوید که این مطلب از مجعولات راویان است.

مهریزی بیان کرد: احادیث «به روزگار فحش ندهید» از دیگر مواردی است که وی آن را جعلی می‌داند؛ در این روایت بیان شده که روزگار همان الله است؛ ایشان می‌گویند این حدیث از مجعولات ضربانیه(یعنی کسانی که زرتشتی بوده و بعد مسلمان شده اند) است.

وی افزود: روایت دیگری که مطهری به شدت با آن برخورد کرده‌اند حدیث مطلاق بودن امام مجتبی(ع) است؛ براساس این روایت امام علی در منبرکوفه فرمودند که به فرزندم حسن، زن ندهید؛ مرحوم مطهری می‌گوید در کتب زیادی نوشته شده که امام بسیار زن می‌گرفته و طلاق می داده است وچون ریشه این شایعه از یک قرن بعد از وفات امام بوده در همه جا پخش شده است و دوستان آن حضرت نیز بدون تحقیق آن را پذیرفته‌اند در حالی که این کار از نظر اسلام، مبغوض و شایسته یک فرد عیاش است و نه شایسته فردی که چندین بار دارایی خود را با فقرا تقسیم کرد.

وی افزود: ایشان می‌فرماید عباسیون دو کار برای زیر سؤال بردن ائمه کردند؛ اول اینکه ایمان ابوطالب را زیر سؤال بردند و برای اولاد مام علی(ع) نیز از این مطالب ساختند و از جمله صد، ۲۵۰ و تا ۳۰۰ زن برای امام سجاد گفته‌اند.

مهریزی افزود: مطهری فرموده که من از ساده‌دلی برخی ناقلان حدیث شیعه مذهب تعجب می‌کنم که از طرفی روایات مذمت طلاق را بیان می‌کنند و پشت سر آن هم امام حسن(ع) را مرد بسیار طلاق معرفی می کنند ضمن اینکه آیا با عقل سازگار است امام علی منبر برود و بگوید به امام بعد از من زن ندهید؟.

وی افزود: روایت دیگر این است که هر صدسال کسی می‌آید که دین را تجدید می‌کند که مرحوم مطهری آن را جعلی می‌داند و می‌گوید که شیخ بهایی این مسئله را نه به قصد جعل حدیث بیان کرده است؛ حدیث تجدد دین روایت نشده و ایشان آن را زیر سؤال می‌برد.

مهریزی تصریح کرد: ازدواج امام حسین با دختریزدگرد از دیگر موضوعاتی است که مرحوم مطهری آن را مشکوک می‌داند و جعفر شهیدی نیز آن را نادرست می‌داند همچنین روایت دیگر عدالت انوشیروان است که در برخی کتب حدیثی شیعه نیز هست که مرحوم مطهری آن را نادرست می‌داند.

مهریزی تصریح کرد: موضوع دیگر روایت زنان سوگلی است که ایشان آن را از مجعولات می‌داند؛ البته در فقه شیعه آمده است که فردی که بیش از یک زن دارد باید میان آنان به عدالت رفتارکند ولی در این روایت بیان شده که او می‌تواند به زن سوگلی خود توجه بیشتری داشته باشد؛ مطهری آن را از مجعولات راویان ایرانی و خلاف آیه قرآن می‌داند.

وی ادامه داد: حیله در ربا از دیگر موضوعاتی است که ایشان زیر سؤال می‌برد؛ همچنین روایت منتسب به پیامبر(ص) وجود دارد که امت من بر یک موضوع خطا متحد نخواهند شد؛ یعنی در این حدیث، مجموعه امت در حکم پیامبر(ص) هستند؛ که مرحوم مطهری آن را نادرست می‌داند و فرموده اینکه مجموع امت از خطا مصون است به واسطه وجود معصوم است. 

مهریزی بیان کرد: جمله‌ای به امام علی(ع) منسوب شده که فرزندانتان را بر اخلاق خود تربیت نکیند زیرا آنان متعلق به آینده هستند؛ ایشان می‌گوید این روایت، درست نیست؛ همچنین وی معتقد است که احادیث مدح و ذم شهرها عمدتا جعلی است؛ همچنین ایشان احادیث سعد و نحس ایام را عمدتا مزخرف می‌داند.

وی تاکید کرد: آیت‌الله مصباح یزدی نیز در تصحیح این باب(سعودت و نحوست) از بحار می‌گوید همه این روایات در کتب معتبره نیست و ساختگی است و پیامبر(ص) و ائمه(ع) نیز این مسائل را در سیره خود نداشتد.

مهریزی اظهار کرد: برای نسبت دادن روایات به پیامبر و ائمه(ع) به خصوص در موضوعات مسئله‌ساز، باید چند کار  را انجام دهیم و به بررسی صرف سندی و رجالی نباید اکتفا شود بلکه باید محتوا را بر قرآن، سیره مسلم ائمه و عقل منطبق کنیم.