گزارش نشست آیا هدف وسیله را توجیه می کند؟

264 مین نشست علمی موسسه دیشب برگزار گردید

در این جلسه حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمد هادی مفتح، استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم و استاد حوزه علمیه به ایراد سخن پرداخت. موضوع بحث ایاشن "آیا هدف وسیله را توجیه می کند" بود.

ایشان در آغاز به تبیین دیدگاه های متفکران در رابطه اخلاق و سیاسیت پرداخت و به چهار نظریه زیر اشاره کردند:

1. دو سطحی بودن اخلاق و سیاست
2. نظریه جدایی اخلاق از سیاست
3. نظریه تبعیت اخلاق از سیاست
4. یگانی اخلاق و سیاست

وی در ادامه به دیدگاه های متفکران مسلمان پرداخت و گفت سه نظریه عمده در ارتباط با هدف مقدس و وسیله نامقدس یا حرام وجود دارد. دیدگاه اول همواره ااستفاده از وسیله نامقدس برای وصول به هدف مقدس را مجاز می داند، دیدگاه دوم می گوید هیچ گاه استفاده از وسیله نامقدس برای وصول به هدف مقدس مجاز نیست (که استاد مطهری و آیت الله جوادی آملی این نظر را دارند). و دیدگاه سوم می گوید اگر هدف اهم از وسیله باشد استفاده از وسیله نامقدس برای رسیدن به هدف مقدس جایز است (که این نظریه را مرحوم آیت الله منتظری و آیت الله سید محسن خرازی ابراز کرده اند).

استاد حوزه علمیه قم سپس به دلایل قرآنی و روایی و عقلی هر گروه از گروه های سه گانه فوق اشاره کرد و به نقد و بررسی آنان پرداخت.

یکی از مهم ترین مجوزین مسئله قاعده اهم و مهم و مبانی آن است که ایشان با طرح نقد ادله قاده اهم و مهم، گستره آنرا نپذیرفت.

ایشان تنها ارتکاب جرم برای حفظ و نجات جان انسان را بر اساس آیات قرآن و روایات پذیرفت و جز در این مورد از نظریه دوم دفاع کرد. نظریه ای که می گوید به هیچ وجه استفاده از وسیله حرام برای رسیدن به هدف واجب مجاز نیست.