بررسی اخلاق پژوهش و مسایل آن

173مین جلسه علمی موسسه فهیم با موضوع (بررسی اخلاق پژوهش و مسایل آن)به همت این موسسه در سالن اجتماعات این موسسه برگزار شد .

در این جلسه که حجت الاسلام والمسلمین سید حسن اسلامی ایراد سخن می کرد گفت : ما در جایگاه طلبه وظایفی داریم که در سه مقوله :1.ترویج دین؛ 2.معلم؛ 3.تحقیق

وی در باره وظیفه سوم گفت:اخلاق پژوهش الزاماتی دارد که پژوهشگر باید رعایت کند.

اخلاق پژوهشی و کشف حقیقت باید دو دغدغه مهم یک پژوهشگر باشد، هر کجا اخلاق نادیده گرفته شود ،پژوهش نادیده گرفته شده است.

این استاد دانشگاه گفت :هر گاه حقیقت را کمرنگ کنیم روح امانت نقض شده است .

اصول اخلاقی پژوهش عبارتند از:

1-    ارتباط با جامعه علمی

2-     احترام به سنت پژوهش 

3-    نقد جامعه پژوهش

وی افزود:هر پژوهشگری در هر زمینه ای ؛ پیش از او سنت علمی و جامعه علمی وجود داشته است و هیچ پژوهشگری از نقطه صفر شروع نمی کند مگر بر آنچه پیشینیان آورده اند چیزی بیفزاید.. البته تعیین نسبت پژوهش خود و دیگران باید در اجتماع باشد.

آیا من می توانم همین الان تصمیم بگیریم تفسیر قرآن بنویسیم. ابن حزم می گویددر هفت جا مجاز است انسان دست به قلم ببرد و در غیر این هفت مورد حق ندارد، ابن خلدون سخن ابن حزم را پر و بال می دهد :

1-    وضع دانش تازه

2-    شرح کتب دشوار پیشینیان

3-    زدودون خطاهای پیشینیان

4-    تکمیل نواقص یک علم

5-    نظم بخشیدن به مسائل یک علم

6-    ایجاد دانش تازه با تلفیق دانش های قبل

7-    تلخیص کار گذشتگان

اسلامی درادامه گفت :هیچ پژوهشگری حق ندارد بدون توجه به سنت علمی شروع به نوشتن کند .انگیزه های مختلف باعث دوباره کاری و بی توجهی به کار دیگران در سطح یک علم می شود پس بی خبری بی علمی است و نا آگاهی است. و بی اعتمادی به دیگران، رقابت، نفرت، ملاحظات دوستانه  و خود بزرگ بین و سرقت علمی عوامل عدم بی توجهی به کار دیگران است.

پیامد دیگر اینکه این بی توجهی به کار دیگران نابودی سنت علمی است، در قدیم میرداماد به ارسطو استناد می‌کرد در حالیکه الان چنین نیست، لذا سنت علمی شکل نمی گیرد.

وی در ادامه درباره ی لزوم معرفی دیگر محققان در آثار این چنین گفت: کسانی که از بیرون نگاه می کنند جزایری است جداگانه که هیج کدام نقد نمی شوند، اما باید بیاموزیم هنگامی که قلم به دست  میگیریم دیگران را معرفی کنیم و به دیگران ارجاع دهیم لذا:

1-    به پیشبرد علم کمک می کند.

2-    کمک به خواننده است.

3-    ارج نهادن به کار دیگراناست

4-    رعایت اصول اخلاقی ا ست

5-    آخرین کارکرد معرفی نسل جوان علمی به جامعه است.

دومین و مهم ترین رکن اخلاق پژوهش احترام بدست آورد جامعه علمی است یعنی هر نوع بهره ای از هر کتاب و نویسنده ای برده ایم اشاره کنیم که نقض این می شود سرقت علمی.

 در روایتی در اصول کافی عن محمّد بن عليّ، رَفَعَه، قال: قال أبو عبد اللَّه عليه السلام: «إيّاكم‏ والكَذِبَ‏ المُفترعَ‏». قيل له: وما الكَذِبُ المفترع؟ قال: «أن يُحدِّثَك الرجلُ بالحديث فتَتْرُكَه وتَروِيَه عن الذي حَدَّثَك عنه».

گفته‌اند کذب مفترع یعنی چه فرمود: یعنی اگر من این سخن را از کسی شنیده ام که در فلان کتاب چنین است و من بنویسم در فلان کتاب چنین چیزی هست بدون ذکر واسطه این دروغ مفترع است امانتداری و رعایت حقوق دیگران.

وی در باب رعایت امانت10عنوان رابیان کرد:

1-    عادت کنیم آنجا که باید استناد کرد استناد کنیم ( مگر در دانش های عمومی مثل کتاب مسلمانان قرآن است).

2-    هر گاه نقل قول مستقیمی از کسی کردیم حتما در نقل قول گیومه قرار بگیرد یا چپ چین شود.

3-    هر گاه مضمون سخنی را از جایی گرفتیم بگوییم از آنجا است.

4-    هر گاه ساختار بحثی را گرفتیم، نقل کنیم که از چه کسی و کجا .

5-    اگر ایده‌ای داشتیم بحث را از کجا گرفته ایم هر چند اندیشه خود من شده است اما آنرا نقل کنیم.

6-    اگر تحقیق کردم و خود به نتیجه رسیدم و بعد دیدم دیگران هم رسیده اند در پانوشت اشاره کنیم که فلانی هم به چنین نتیجه ای رسیده است.

7-    اگر تحقیق مشترکی بود هر دو ذکر شود.

8-    هر منبعی را از هر کجا گرفته ایم همانجا ارجاع دهیم.

سومین رکن اخلاق پژوهش نقد جامعه علمی حیات و شکوفایی علم با نقد و رد است و بهترین آثار کلامی ما مربوط به دوره نقادی است.