شبیه‌سازی انسانی مسأله قرن ج1

بسمه تعالی عنوان بحث: شبیه‌سازی انسانی مسأله قرن ج1                                                           تاريخ جلسه: 26/11/1387 نظریه پرداز: حجت‌الاسلام‌و‌المسلمین دکتر سید حسن اسلامی                               مقرر:  حجت الاسلام سراقی

 

در فوریه 1997 نیوزویک گزارشی از شبیه‌سازی گوسفندی به نام دالی منتشر کردند که یک شوک بزرگ در غرب را در پی داشت به گونه‌ای که رئیس جمهور وقت به شورای اخلاق زیست محیطی نامه‌ای مبنی بر پیامدهای احتمالی این کار و کاربست آن و بر انسان خواستار شد. پاپ‌ژان پل دوم، این کار را محکومت و کاربست آن را بر انسان محکوم کرد، کشورهای غربی، مجمع عمومی سازمان ملل و... شبیه سازی انسان را ممنوع اعلام کردند. البته کشورهای اسلامی به نمایندگی کشورهای اسلامی، مجمع فقه اسلامی و علمای اهل سنت این عمل را محکومت و از مخاطرات آن بر حذر دارند. در میان عالمان شیعه نیز بازتابهای متفاوتی بودیم. علامه فضل الله خواستار دقت بیشتری در صدور حکم شد ولی مرحوم شمس الدین محکوم کرد. ملک فهد در همان سال پیامی به زائران مبنی بر تلاش زائران در منع این کار داد.

عالمان الازهر اقدام به این کار را در حد محاربه دانستند و عاملان آن را محارب دانستند.

چرا دانشمندان، فلاسفه، سیاستمداران و... از عالم و عامی همه در ممنوعیت این کار اظهار نظر کردند؟ این همه نگرانی و واکنش‌ها را به حق می‌توان در این جمله بازگو کرد: شبیه سازی مسأله قرن آنچه در قضیه دالی مهم است. کاربست آن بر انسانها می‌باشد و مخاطراتی که برای زندگی انسانی است. یکسان بودن انسان‌ها، دستکاری در ژن‌ها، تبدیل انسان‌ها به گونه‌ای که خود می‌خواهیم و دهها مسأله دیگر از نگرانی هایی است که مخالفان شبیه سازی، آن را مستند مخالف خود می‌دانند.

در جهان اسلام شبیه سازی از پس دو منظر دیده می‌شود: الف) شبیه سازی را در فضای افکار غرب دیده‌ایم به گونه‌ای که در فتوای بزرگان ما منعکس شده است پس باید به پیشینه شبیه سازی در غرب توجه شود.

ب) برخی اظهار نظر مستند به بنیانها و مفروضات غربی است و چندان جایگاهی در ادبیات فقهی و دینی ما ندارد.

مثلاً در ادبیات غرب خیلی بر مخاطره افتادن فردیت انسان در صورت شبیه سازی تأکید دارند و همین دلیل در ادله مخالفان اسلامی نیز منعکس شده است در حالی که ممکن است این افراد خود از مخالفان فردیت باشند و بر امت تکیه داشته باشند.

گذشته علمی و فلسفی شبیه سازی

از گذشته‌های دور از آرمان‌های انسان این بود، که آنگونه که خودش می‌خواهد خودش را مهندس کند همانگونه که مدینه فاضله افلاطون معتقد است که سلامت افراد با ازدواج‌های خاص صورت گیرد تا فرزندان بهنجاری بوجود بیاید و بعد‌ها با سقط جنین‌ها ازدواج‌های خاص این اندیشه استمرار می‌یابد. کتاب حیّ بن یقظان که یک داستنان فلسفی است را می‌توان در همین مسیر دانست و کتابی است که بر اساس فلسفه مشابه نوشته شده است. در نظریات گونه کسی به نام فاست دارد که انسانی مورد نظر و بدون دخالت پدر بوجود می‌آید. در قرن 19 ؟؟؟ به کتابی منتشر شد که قهرمان آن به نام فرانک اشتاین است که یک انسان قوی را از ترکیب اعضای قوی مرده‌ها با شوک تولید می‌کند. این‌ها نشان از آرمان‌ بشر در این خصوص دارد.

یک کتاب به نام دنیای قشنگ نو هست که در لندن همه چیز را ماشینی می‌بیند، انسان‌ها 96 تایی بوجود می‌آید و برخی آنها هستند برای حکومت، ؟؟؟ برای مهندسی و گاماها برای کارگری. زاد و ولد نشان از وحشی بودن انسان‌ها بوده است. این بحث دنیای قشنگ نو امروزه در ادبیات غرب منعکس شده است به گونه‌ای که رمانهای متعدد و مختلفی در این خصوص به رشته نگارش در می‌آید.

در سال 1999 که خبر شبیه سازی دالی منتشر می‌شود همه شوکه می‌شوند و می‌پرسند آیا نوبت به شبیه سازی انسان‌ها نیز می‌رسد؟ ریشه این نگرانی چیست؟

بخشی از این نگرانی ریشه الهیاتی دارد و بخشی ریشه تجربی. ریشه تجربی آن را در ؟؟؟ اتم و عواقب آن می‌دانند که با تجربه تاریخی آن آشنا هستند.

در کتاب مقدس آمده که انسان با خوردن میوه ؟؟؟ معرفت پیدا کرد و آشنایی با نیک و به او را بدبخت کرد و لذا مهم کار دست انسان می‌دهد. یکی از نمونه‌های روشن و جدی این نگرانی، شخصیتی به نام فاست است که الهی دان بوده و در نهایت سعی می‌کند از الهیات فاصله بگیرد و از زندگی دنیایی بهره بگیرد لذا روح خود را به شیطان می‌فروشد و در کتابی در این باره می‌نویسد: این سر نوشت انسان‌هایی هست که از حد خود تجاوز می‌کند و می‌خواهد از اسرار هستی سر در آورد. بعد از آن گونه در معروف‌ترین اثر جهانی‌اش می‌نویسد این سرنوشت انسانی است که از خود خود تجاوز می‌کند.

در قرن بیستم این نگرانی به حد خود می‌رسد و به تعارض علم و دین می‌انجامد خصوصاً با کشف زنجیره دی ان ای.

این‌ها از جهت ریشه علمی است ولی از جهت تاریخی نیز جنگ‌های جهانی اول و دوم، که ربطی به دین نداشت، این علم بود که در خدمت کشتار انسان‌ها بود. در سال 1941 دولت آلمان بخش‌نامه‌ای نوشت مبنی بر برنامه 4t   که بر اساس آن می‌بایست زندگی هر کس ارزشمند باشد به این شکل که فرد برای جامعه مفید باشد پس معلولان، عقب ماندگان شدید ذهنی، بیماران صعب العلاج و پیرمردها و پیرزن‌ها باید خودکشی کنند و اگر نکردند آنها را باید کشت. این مسأله تا اندازه‌ای منعکس شد ولی بعد‌ها بیشتر منعکس شد.

اینها نگرانی می‌آورد که مبادا علم حوادثی اینگونه بوجود آورد و شبیه سازی را درآمدی برای این نگرانی‌ها می‌دانند با شبیه سازی می‌توان صدام‌ها، هیتلرها و یا انسان‌هایی ماشینی بوجود آورد که تابع هر گونه دستورات ما فوق خود باشند بدون اینکه تفکر و یا احساسی داشته باشند.

شیوه شبیه سازی که غیر جنسی می‌باشد:

یک مادر بدون دخالت پدر نمونه‌ای از خودش را بوجود می‌آورد مثل برخی مارمولک‌ها که تخمی از خود بوجود می‌آورند و ان تبدیل به یک مارمولک می‌شود. یان به صورت طبیعی ولی به صورت غیر طبیعی اینگونه است که از سلولهای غیر که سلولهای جسدی نیز گفته می‌شود، یک سلول گرفته می‌شود. هسته سلول آن در بردارنده همه اطلاعات ژنتیکی می‌باشد، تفاوت سلولهای جسدی با جنسی این است که کامل هستند و تخصص نیافته لذا می‌توان آن را پرورش داد و این سلولها بیانگر صاحب سلول‌ هستند یعنی جنسیت در آن مطرح نیست یا نر هستند یا ماده.

سلولهای جسدی همه یکسان هستند. شیوه تولید دالی این گونه بود که یک سلول جسدی از پستان گوسفند ماده انتخاب شد و هسته آن بوسیله یک سرنگ استخراج کرد. بعد سراغ گوسفند ماده دیگر می‌رفت و تخمک آن را خارج کرد و هسته سلول را بیرون کشید. بعد هسته سلول را به این تخمک تزریق کرد و به کمک شوک یا دارو‌ها تحریک می‌کنند تا لقاح صورت گیرد تا تکثیر صورت گیرد و آن را در رحم گوسفندی گذاشتند و دالی متولد شد، پس احتیاج به پدر نیست. این فرایند شبیه سازی می‌باشد.

در زایمان ژنتیکی و طبیعی تنوع وجود دارد چه تنوع خوب و چه بد ولی در شبیه سازی اینگونه نیست می‌توان آنچه را مورد دلخواه بود ساخت. تنوع می‌تواند جای خود را به یکسان سازی شدن بدهد و این یکی از خطراتی است که جامعه انسانی را تهدید می‌کند. در این جا تمام آن‌ بحث‌های نظری الهیاتی و پیشینه تاریخی سؤ استفاده از علم و تجاوز حدود انسان از حد خود دوباره زنده شد. همه این ادبیات و پیشنه نیز وارد دنیای اسلام شد. من یک فتوا را نقل کنم از آیت الله تبریزی نقل شده که این کار علاوه بر نگاه به نامحرم و اینگونه مسائل حرام است باعث می‌شود که: یوجب اختلاف النظام ففی النکاح یختلفن الامر بین زوجة و الاجنبیة و بین المحرم و غیره و فی المعاملات کافة لا یمکن تمییز طرفیها فلا یعرف الموجب و القابل و فی القضاء و الشهادات لا یمکن تمییز المدعی عن المدعی علیه... فتضیع الانساب و المواریث... .

چون شبیه یازی باعث به هم ریختن شیرازه انساب، مواریث و نظام اجتماعی می‌شود از این رو نگرانی باعث شد که دهها کنفرانس در میان مسلمانان برگزار شد و علمای اهل سنت بالاجماع قائل به حرمت شبیه سازی بر روی انسان شدند ولی نظرات علمای شیعه را می‌توان در چهار دسته جای داد: الف) حرمت مطلق به حکم اولی؛ ب) حلیت اولی ولی به خاطر پیامدهای بعدی حرمت ثانوی دارد؛ ج) مجاز هست در حدّ محدود؛ د) مطلق مجاز است.

ولی سؤال این است که چرا شبیه سازی حرام است؟

مسیحیان بسیار روی ادله حرمت کار کرده‌اند که در میان مسلمانان کمتر روی آن کار شده است لذا شما می‌بینید که در میان علمای اسلام از جهت روشی، بسیاری از اصول را نادیده می‌گیرند، لذا عالمان سنی قربانی کردن گوسفند شبیه سازی شده در عید قرآن را جایز و مکفی نمی‌دانند چون ظاهر المولد نمی‌باشند. قرضا وی می‌گوید من شبیه سازی را نمی‌دانم که چگونه است ولی حرام است. یا قیاس‌های مع الفارقی را انجام داده و می‌گویند شبیه سازی مثل زنای محضه است و باعث افزایش حرام زاده‌ها می‌شود.

دلایل اهل سنت برای نفی شبیه سازی را می‌توان اینگونه دسته‌بندی کرد که به پنج دسته می‌رسند:

الف) دلایل کلامی بر ضد شبیه سازی

ب) دلایل فقهی بر ضد شبیه سازی

ج) دلایل اجتماعی بر ضد شبیه سازی

د) دلایل اجتماعی روان شناختی بر ضد شبیه سازی

ه) دلایل علمی بر ضد شبیه سازی

دربارة دلایل کلامی خود اهل سنت به شکل منسجم بحث نکرده‌اند و با کاوشی که کرده‌ام این دلایل را اینگونه به جمع‌آوری و طبقه بندی کرده‌ام.

ادله کلامی اهل سنت بر ضد شبیه سازی عبارت است از:

1. شبیه سازی شبهه فرق اعجاز را بوجود می‌آورد. توضیح اینکه در غرب از شبیه سازی به خلقت جدید نام بردند لذا دیلمود که گوسفند دالی را شبیه سازی کرد او را به خالق دالی تعبیر کردند.

همه عالمان مسلمان سنی گفتند که شبیه سازی خلقت نیست ولی شبهه خلقت را در اذهان عوام بوجود می‌آورد و باعث انحراف ذهن آنان می‌شود پس حرام است.

کسانی که مثل قرضاوی مخالف شبیه سازی هستند از همین شبیه سازی استدلال می‌آورند بر حل شبهه آکل و مأکول، خلقت حضرت هوی و حضرت عیسی و... ولی در عین حال می‌گویند حرام است.

1. شبیه سازی تحدی با خالق است

می‌گویند خدا فرمخود که خلقنا کم من ذکر و انثی ولی شمای شبیه ساز ادعا می‌کنید من بدون ذوجبین شما را خلق می‌کنم و این یعنی تحدی با خالق و این حرام است.

1. دلیل سومی که خیلی هم تکرار می‌شود، بحث تغییر خلق الله است. به استناد آیات 116 سوره نساء، شیطان می‌گوید که مردم را امر می‌کنم که خلقت خدا را تغییر دهند و خداوند هم عمل شیطان را نادرست دانسته است و شبیه سازی تغییر خلق الله است پس حرام است. در این زمینه احادیثی را هم از پیامبر نقل می‌کنند.
2. شبیه سازی نقص سنت زوجیت است در حالی که نظام آفرینش بر اساس سنت زوجیت استوار است و شبیه سازی این سنت را نقض می‌کند.

نقد: اگر سنت تکوینی باشد اصلاً قابل نقض نمی‌باشد. مگر می‌توان سنت تکوینی را نقض کرد بلکه هر کاری هم صورت بپذیرد داخل همان سنت می‌باشد.

1. نقض سنت تنوع

در آیات بسیاری، اختلاف و تنوع یک سنت تکوینی و طبیعی است و شبیه سازی از آن جا که کپی برداری موجود جدید از موجود قبلی است و در آن عینیت وجود دارد پس سنت تنوع از بین رفته است.

نقد: طبق همین مبنا، شبیه سازی در حیوانات هم باید حرام باشد و حال آنکه در حیوانات را حرام نمی‌دانند علاوه بر اینکه سنت، قابل نقض نمی‌‌شود و ثالثاً اینکه شبیه سازی تنوع را هم در پی دارد.

1. شبیه سازی ژنتیکی موجب بازی کردن با ژن‌هاست.

قرضاوی می‌گوید تلاعب با لژینات. بازی با نظام احسنی است که خدا آفریده است.

نقد: این تلاعب و بازی با ژن‌ها نیست. همین بازی کردن با ژن‌هاست که موجب درمان بسیاری از بیماری‌ها می‌باشد.

1. یک فرقه در خارج هست به نام دائیلیان که آداب خاصی دارند و با صهیونیست‌ها در ارتباط هستند. رئیس این فرقه به نام دائیل است که مدعی پیامبری است و می‌گوید که انسان‌ها بیست هزار سال پیش از سیاره دیگری به این مین آمده‌اند. یکی از فرقه‌ ادعا کرد که ما زنی به نام هوا شبیه سازی کرده‌ایم.

این خبر در میان غرب و مسلمانان انعکاس زیادی داشت و عالمان مسلمان گفتند شبیه سازی به این ادعای دائیلیان دامن می‌زند.

دلایل فقهی حقوقی اهل سنت بر ضد شبیه سازی

اگر چه دلایل کلامی مقداری سست و ضعیف می‌باشد ولی دلایل فقهی قوی‌تری به نظر می‌رسد که در چند دلیل دسته بندی شده است.

1. لزوم رابطه جنسی؛ شارع تولید مثل را از راه رابطه جنسی و زوجیت میان مرد و زن لازم دانسته و حتی برخی اختلاط مائین زن و مرد را لازم دانسته‌اند.
2.  شبیه سازی باعث اختلاف انساب می‌شود. مثلاً فرض کنید مادری از خودش یکی را شبیه سازی کند به این شکل که از فرزند مرده‌اش سلول بگیرد و بعد با سلول مادر تلقیح شود و در رحم او پرورش یابد این موجود جدید، فرزند اوست، خواهر اوست، یا توام اوست؟

اگر شبیه سای رواج پیدا کند باعث اختلاف انساب می‌شود.

1. اختلاف در روابط خویشاوندی و اختلاف در آن.
2. تولید مثل بدون پدر حرام است و در شبیه سازی چون احتیاج به پدر نیست پس حرام  است.
3. ابهام در نفقه وارث
4. اگر شبیه سازی رواج پیدا کند باعث انهدام نهاد و ازدواج خانواده می‌شود و حفظ نهاد خانواده طبق فقه مالکی از واجبات خمسه است.
5. از بین رفتن مفهوم مادری.
6. امکان شکل گیری هم جنس گرایی، روابط نامشروع و ... از دلایل نقض و نقد شبیه سازی می‌باشد.

به خاطر طولانی شدن بحث، بقیه ادله و نقد آن در جلسه آینده ارائه خواهد شد.

 

 

بسمه تعالی عنوان بحث: شبیه‌سازی انسانی مسأله قرن ج2                                                           تاريخ جلسه: 10/12/1387 نظریه پرداز: حجت‌الاسلام‌و‌المسلمین دکتر سید حسن اسلامی                               مقرر:  حجت الاسلام سراقی

 

 

 

شبیه سازی در میان شیعه به گستردگی اهل سنت بازتاب نشود بر خلاف آنها حکم به حرمت آن داده نشد و بحث‌های مستدلی در فضای آرامی شکل گرفت.

چهار دیدگاه در شیعه شکل گرفت که بیشتر با دیدگاه فقهی بحث شده است که عبارتند از:

1. برخی به استناد اصالة الاباحه هیچ نفعی برای شبیه سازی انسانی قائل نشده‌اند. آیت الله محصنی افغانی، آیت الله زنجانی، علامه فضل الله، سید محمد حکیم و آیت الله جوادی آملی. آقای جناتی و... قائل به جواز می‌باشند.
2. گروه دیگر قائل به جواز شبیه سازی آن فی نفسه می‌باشند ولی به دلیل پیامد‌های منفی آن، آن را حرام می‌دانند. آیت الله مکارم را می‌توان از طرفداران حین نظریه دانست. از فتوای آیت الله تبریزی و سید کاظم حائری می‌توان این دیدگاه را نیز استنباط کرد.
3. فی نفسه مجاز است ولی به کار بستن محدود آن مجاز است و حرمت در حد وسیع می‌باشد.

آیت الله صانعی در برخی فتواهایش گر چه به شدت مخالف شبیه سازی است ولی این دیدگاه را می‌توان یافت.

1. دیدگاه چهارم که با مبانی فقها اصولی شیعه سازگار نیست، به حرمت ذاتی شبیه سازی انسانی می‌باشد.

مرحومم شمس الدین در لبنان را می‌توان طرف‌دار این نظریه دانست و قاطعانه قائل به حرمت می‌باشد و دو دلیل ارائه کرده است: الف) تغییر خلق الله؛ ب) انسان مالک جسد خودش نمی‌باشد، دلایل شیعه خیلی متفاوت از دلیل اهل سنت می‌باشد. مخالفین همین دو دلیل فوق را گفته‌اند و کسانی که قائل به اباحه فی نفسه هستند ولی پیامد‌های منفی آن را باعث منع گسترده آن دانسته‌اند، دلایلی را اینگونه آورده‌اند که: هیچ دلیل فقها علیه شبیه سازی نیست ولی چون ابهام در فقه و... هست حرمت را می‌رساند. آیت الله مکارم همین نظر را دارد.

قائلین به اباحه از جمله آیت الله مؤمن طرفدار شبیه سازی هستند و شبهة ولدو الزنا بودن و یا دو تا مادر داشتن و یا پدر نداشتن را کافی نمی‌داند.

چند مفروض خطا در ادله مخالفین وجود دارد که ناشی از عدم درک صحیح شبیه سازی می‌باشد، که این پیش فرض‌های خطا که از تحلیل دیدگاه‌ و ادله مخالفان به دست می‌آید عبارتند از:

1. به شکل ماشینی می‌توان افراد دلخواه را در مدت معینی تکثیر کرد.

این یکی از برداشت‌های غلط است که از کلمه شبیه‌سازی و کپی سازی و استنساخ به دست آمده است در حالی که اینگونه نیست، بلکه تخمک انسانی اگر بارور شد نیازمند رحم می‌باشد نه ماشین. و بر فرض که شبیه باشد چهل سال بعد شبیه الآن من می‌شود، نه تنها رحم مصنوعی ندایم، رحم یکسان هم نخواهیم داشت. حتی رحم یک زن در حالت‌های مختلف متفاوت است. هر تغییر کوچکی بر جنین اثر می‌گذارد.

1. تولید مثل انسان باید از صلب پدر و سینه مادر صورت بگیرد و خداوند در قرآن فرموده است:  ؟؟؟؟

نقد:

این آیه گزارش از یک سنت است نه اینکه حکم و امر به این شیوه تولید مثل باشد .

1. شبیه سازی باعث تولید مثل به شیوه دلخواه خواهد شد و نظارت مسلط می‌شود.

نقد:

آی دی اف که 30 سال است که یک کار آزاد می‌باشد و پر هزینه است در حالی که شبیه سازی خیلی سخت‌تر و پر هزینه‌تر است پس ارزان نیست.

1. انسان بی هویت می‌شود و فردیت ندارد.

نقد: این ناشی از این فکر است که انسان چیزی جز خزانه ژنتیکی نیست در حالی کحه این سر از زیست شناسی گرایی انسان در می‌آورد و چیزی جز الحادگرایی نیست در حالی که ما معتقدیم انسان بعد روحی نیز دارد و متأثیر از  مسائل روحی می‌باشد. اعلامیه جهانی در این باره آورده که هر فرد ساختار ژنتیکی مشخصی دارد در عین حال نوع روابط عاطفی، روحی و معنوی در آن نقفش دارد و عنصر معنوی در آن مؤثر است.

انسان که فقط خزانه ژنتیکی نیست. مگر رنگ جنسیت و اینگونه مسائل در مسائل روحی او اثر گذار است؟

هویت انسان در طول زندگی شکل می‌گیرد.

1. شبیه سازی تنوع را از بین می‌برد.

نقد: این دیدگاه فراموش کرده که در نظام خلقت شبیه سازی وجود دارد و آن دوقلوهای همسان و شبیه هم می‌باشد که گاهی بیش از 99 درصد می‌باشد در حالی که شبیه سازی انسانی حداکثر 98 درصد می‌باشد.

جان‌هاریس می‌گوید اگر اینگونه است پس اولین شخصی که مانع تنوع در خلقت شده است خود خداوند می‌باشد.

1. شبیه سازی سنت ازدواج را از بین می‌برد.

نقد: خیلی فکر می‌کنند که انسان ازدواج می‌کند تا تولید مثل کند و اگر اینگونه نباشد ازدواج نمی‌کند در حالی که انسانی که ازدواج می‌کند اصلاً به این فکر نمی‌کند و حتی فلسفه زوجیت در آیات، سکینه است و نتیجه زوجیت ممکن است تولید مثل باشد.

بنابراین چه شبیه سازی باشد و چه نباشد انسانها ازدواج می‌کنند.

پاسخ اجمالی به دلایل فوق

1. برخی دلایل ربطی منطقاً چه از نظر سلبی و چه ایجابی به شبیه سازی ندارند مثل ترک ازدواج.
2. برخی دلایل به فرض صحت اخص از مدعا می‌باشد، مثلاً سوء استفاده برخی که مانع حرمت اصل آن نمی‌شود.
3. برخی دلایل اساساً مستند فقهی ندارد. مثال: شبی سازی در میان زوجین حرام است چون فرزند مادر نخواهد داشت چون تخمک مادر فاقد هسته سلول است و فقط هسته سلول پدر است.

مگر نمی‌گوید الوالد للفراش؟ کجای فقه گفته است که ولد باید حاوی نیمی از ژن‌های مادر باشد.

مگر نمی‌گوئید مادر فقط ظرف است. عجیب این است که می‌گوید محرم نمی‌باشد در حالی که یک هفته شیر بدهد محرم می‌شود پس چگونه ولدی که 9 ماه در رحم هست محرم نمی‌شود.

1. برخی از دلایل به فرض صحت با دلایل دیگر مخالفان درست نمی‌باشد. مثال: بر فرض که شبیه سازی باعث تغییر خلق الله شود، پس چرا در حیوان را می‌پذیرند، در حالی که اتفاقاً آیه شامل تغییر خلق در حیوانات است.
2. برخی دلایل بر فرض صحت موقتی می‌باشد. مثال، ایمن نبودن تک‌نیک باعث نقد آن شده خب اگر ما تک‌نیک را ایمن کردیم، شبیه سازی اشکالی ندارد.
3. برخی دلایل مخالفان، حدود و ثغور ندارد. قیاسات معمولاً مع الفارق می‌باشد. مثلاً می‌گویند شبیه سازی حرام است چون زنا حرام است حال چه ربطی به این دو می‌باشد.

یا سوء استفاده مجرمان باعث حرمت می‌شود، در حالی که خیلی از چیزها موجب سوء استناد می‌شود آیا باید آن را حرام دانست.

در ادامه به نقد شبیه سازی از منظر اخلاقی، علمی و روان شناختی می‌پردازیم. از دیدگاه اخلاقی می‌توان ادله ذیل را در نقد شبیه سازی بیان کرد:

1. نقض کرامت ذاتی انسان. این دلیل بر این عقیده است که کرامت انسانی منوط به این است که کروموزم‌های او دست کاری نشود و دستکاری ژن‌ها نقض کرامت اوست.
2. با شبیه سازی می‌توان لشگری از انسان های بی‌فکر و تهی از اندیشه که ماشین‌وار در خدمت اهداف سوء قرار گیرند تولید کرد.
3. استفاده ابزاری از انسان.

با شبیه سازی می‌توان گروه‌های متفاوت از انسان خلق کرد که گروهی فقط آلفا، یا دلتا یا گاما باشند.

1. جسم انسان ودیعه‌ای الهی است و ما حق دستکاری آن را نداریم چون امانت است نه اینکه ما مالک آن باشیم و ما فقط در حدی محدود. مجاز به تصرف در آن هستیم.
2. در شبیه سازی انسانی، جنین‌های ناخواسته از بین می‌روند.

بر اساس یک تقسیم‌بندی، شبیه سازی به گونه انسانی و در مانی قابل طبقه بندی می‌باشد. در شبیه سازی درمانی. بات تکنیک کلونیک، هسته را بارور می‌کنیم و چهل روز بعد جلو رشد آن را می‌گیریم تا سلول‌های تخصص نیافته این جنین در مصارف درمانی تهیه گردد.

در شکل دوم که حتماً جنین از بین می‌رود و در شکل اول یعنی شبیه سازی انسانی هم ممکن است ناخواسته جنین را از بین ببریم.

دلایل دیگری که از منظر اجتماعی و روان شناختی علیه شبیه سای اقامه شده است عبارتند از دلایل ذیل:

1. نقش مردان در جامعه پایان می‌پذیرد و توسط زنان این کار صورت می‌گیرد. برخی رمانها به اسم سیاره با کره‌گان و جامعه زنان نوشته شده است.
2. به هم خوردن توازن جنسیتی: الآن که تولید مثل بر اثر ازدواج هست، شکل گیری جنین بر اساس تصادف هست و فعلاً تعیین جنسیت خیلی محدود می‌باشد، پس زن و مرد در جامعه برابرند ولی با شبیه سازی جنسیتی انتخاب می‌شود و ممکن است پس از مدتی جنسیت یک طبق غلبه پیدا کند. در این جا دو دیدگاه وجود دارد.
3. بر اثر شبیه سازی انسانی می‌توان جمعیت را به اندازه‌ای زیاد تکثیر کرد.
4. شبیه‌سازی انسانی مایه رواج بردگی انسان ها می‌شود.
5. شبیه‌سازی انسانی باعث بی هویتی افراد می‌شود. انسانها هویت مشخص دارند و از پدر و مادر مشخصی تولید می‌شوند. ولی با شبیه سازی، تاریخ، پدر و مادر و... را از دست می‌دهد واین بی هویتی برای انسان خیلی مشکل است.
6. هر انسانی می‌خواهد متمایز از دیگران باشد یعنی افزون بر هویت فردیت نیز دارد و در شبیه سازی، انسان دومی کپی اولی است و فردیت وجود ندارد.
7. شبیه‌سازی باعث ایجاد سوپرمن‌ها می‌شود.

سوپر من یک بحث فلسفی است که توسط نیچه وارد فلسفه شد. دو ایده انسان برتر را مطرح کرد و گفت جامعه انسانی جامعه گله‌دار می‌باشد که احتیاج به انسان برتر دارد. این ایده بعدها تفسیر به انسان قدرتمند جهت بدنی شد.

مخالفان شبیه سازی می‌گویند شبیه سازی باعث ایجاد انسان‌های فوق العاده شده و انسان‌های عادی و ضعیف از بین بروند.

1. شبیه سازی باعث تولید هیتلرها و صدام‌ها می‌شود و آن‌ها را بازسازی کرد. رمانی به نام پسران برزیل نوشته شد. فیلمی ساخته شد.
2. انسانها در شرایط فعلی 80 تا 90 سال عمر می‌کنند ولی در شبیه سازی عمر انسانها زیاد می‌شود، پس عملاً جابر نسل جدید بوجود می آید لذا تضاد بین نسلها بوجود می‌آید و شورش‌های اجتماعی.

دلایل علمی علیه شبیه سازی که به نظر می‌رسد خیلی قوی‌تر می‌باشند.

عبارتند از:

1. شبیه‌سازی انسانی موب پیری زودرس فرد شبیه سازی شده می‌باشد:

یک انسان 60 ساله که فرزندار نمی‌شود، هسته سلولی از گوش و... می‌گیرند و در تخمک زن لقاح می‌کنند و فرزند بوجود می‌آید، آیا این. بچه یک روزه است یا 60 ساله و یک روزه؟ این سؤال از خود ویلموت می‌پرسند و می‌گوید نمی‌دانم.

فرق این است که سلولهای بدن که جنسی و جسدی هستند، سلولهای جسدی چون تکثیر می‌شوند با هر بار نصف شدن پیر‌تر می‌شوند. در نتیجه سلول انسان جوان با پیر متفاوت است‌ـ گر چه سلولهای جنسی هم تکثیر می‌شود ولی روند آن متفاوت است. از قضا گوسفند دالی 6 سال بیشتر عمر نکرد و بیماریهایی گرفت و خود ویلموت آن را با آمپول کشت. یک بحث علمی داریم که چرا انسان پیر می‌شود؟ دو نظریه مهم در قرن 20 هست که عبارتند از:

الف) نظریه رادیکالی‌های آزاد   

طبق این نظریه سلول بدن انسانی که در حال داد و ستد با بیرون هست، در این فرایند به تدریج اکسیژن‌های اضافی وارد سلول شده و به آزادی در سلول می‌چرخند و ملکولهای اکسیژن تشکیل داده و با چرخش‌شان به ژنها و کرموزمها ضربه می‌زنند و نتیجه تکثیر این سلولها با مشکل مواجه شده و کرموزم‌ به هم می‌خورد و از تکثیر باز می‌ماند و انسان پیر می‌شود.

اگر این نظریه درست باشد هیچ ربطی به شبیه سازی ندارد.

ب) نظریه ساخت سلولی

طبق این نظریه هر سلولی در برنامه ریزی‌اش اینگونه است که حداکثر هشتاد بار تکثیر شود و یا 90 بار در نتیجه چه سالم باشد چه نباشد از بین می‌رود. با هر تقسیم یک اتفاق رخ می‌دهد. کرموزم‌ها که مثل رشته هستند دو قسمت دارد یکی قسمت مرکزی که حالوی همه اطلاعات ژنتیکی می‌باشد و دو طرف آن هم لایه بسیار نرمی دارد که کلاهک محافظ می‌باشد و کارش مانع از چسبیدن کروموزمها و خراب شدن اطلاعات و ژنتیکی می‌باشد و نقش مهمی در حفاظت حفظ ژنها می‌شود و با هر تکثیر و تقسیم قطر این محافظ‌ها کم شده و عمر آن کم می‌شود و پیری سلولی بوجود می‌آید.

اگر این نظریه درست باشد، به هر اندازه سلول پیر باشد، قطر آن تلومر کم بوده و آسیب‌پذیر می‌باشد و اتفاقاً در گوسفند دالی اینگونه بود. بعداً به دنبال این گشتند که راهی برای ترمیم تلومر‌ها وجود دارد یا نه؟ به این نتیجه رسیدند که در سلول انسان هرمونی به نام تلومریسم هست که می‌توان جلوی روند پیری را بگیرد ولی یک مخاطره در پی دارد و آن اینکه کروموزمها چه نیازی به تلومر دارند و چه ندارند بیش فعال خواهند شد و این تبدیل به سرطان خواهد شد.

طبق نظریه ساعت سلولی، شبیه سازی انسان موجب پیری زودرس می‌شود.

1. شبیه سازی انسانی باعث کاهش تنوع زیست محیطی می‌ود. دلیل کلامی این نظریه قبلاً گفته شد ولی در این جا بحث از منظر علمی پی‌گیری می‌شود.

تکثیر انسانی عملاً باعث کاهش تنوع شده زیست محیطی خواهد شد و بیمار‌های گوناگونی در پی دارد. و ازدواج‌های فامیلی نشانه این است. مثلاً در میان یهود که ازدواج خیلی درون فامیلی است بیماری‌های زیادی وجود دارد.