چالش های فراروی اندیشه تقریب

نظریه پرداز: حجت الاسلام و المسلمین استاد احمد مبلغی

موضوع: چالش های فراروی اندیشه تقریب

 

به گزارش روابط عمومی موسسه فهیم، دویست و چهاردهمین جلسه نظریه پردازی موسسه فهیم شب گذشته ـ شنبه 10 خرداد ماه ـ با موضوع " چالش های فراروی اندیشه تقریب "، با سخنرانی «حجت الاسلام و المسلمین استاد احمد مبلغی» استاد حوزه و دانشگاه و با حضور اساتید، طلاب، دانشجویان و پژوهشگران در محل موسسه فهیم قم برگزار شد.

 

حجت الاسلام مبلغی در ابتدای این نشست اظهار داشت: تقریب امر بسیار مهمی است و سرنوشت شیعه و جامعه اسلامی به این اندیشه باز می گردد و رها کردن یک اندیشه کلان، مهم و تاریخ ساز و در فضای برزخی غیر شفاف گذاشتن به صلاح نیست.

 

وی افزود: اینکه مشکلی را در حالت برزخی بگذاریم و شفافیت فکری در مورد آن نباشد این فضا خاستگاه اندیشه های کج و معوج و باعث ایجاد تشویش فکری خواهد بود و به رفتارهای ناهنجار منتهی می شود.

 

این استاد حوزه و دانشگاه چالش های فکری فراروی اندیشه تقریب را به چهار دسته؛ امکان، مشروعیت، مصلحت و کارآمدی تقریب تقسیم کرد و بیان کرد: بسیاری از شبهات مخالفان یا مترددان تقریب به این موارد باز می گردد.

 

وی در توضیح چالش های امکان تحقق اندیشه تقریب گفت: افرادی امکان تحقق اندیشه تقریب را زیر سوال می برند و دلیل آنها این است که مذهب شیعه و سنی دو مذهب فقهی مقابل هم نیستند بلکه این دو مذهب، اختلاف های ریشه دار کلامی دارند و این اختلافات در حد اختلاف کلامی نیست و باعث شده که عاملی برای نفی اعتقادات دیگری باشد و هردو مذهب دیگری را باطل بداند. این ذهنیت بخشی از مذهب شده، بازتاب اجتماعی پیدا کرده و ماهیت تاریخی به خود گرفته است. چگونه می توان در این فضا به دنبال تقریب بود؟

 

مبلغی درباره شبهه مشروعیت تقریب خاطرنشان کرد: بسیاری از شیعیان اعتقاد دارند که چون شیعه بر حق است، حق با باطل نمی تواند ائتلاف کند پس تقریب نامشروع است.

 

وی سومین چالش را چالش مصلحت تقریب معرفی کرد و افزود: عده ای می گویند تقریب به مصلحت نیست و اینها به دو گروه تقسیم می شوند گروه اول می گویند تقریب به مصلحت اسلام نیست و گروه دوم معتقدند تقریب به مصلحت شیعه نیست. در جواب گروه اول می گوییم اگر تقریب نباشد مجالی برای اسلام و مسلمین نخواهد بود و اینها بین اسلام و اسلام ناب خلط کرده اند و این تفکر جزء بزرگترین خلط هایی است که در بین شیعه و سنی وجود دارد.

 

این استاد حوزه و دانشگاه افزود: کسانی که می گویند تقریب به مصلحت شیعه نیست معتقدند؛ تقریب دست و پا را می بندد ما باید فرصت ها را با سرعت درنوردیده و به پیش برویم. اندیشه این گروه این است که مصلحت شیعه منعزل از مصلحت امت اسلامی است در حالی که این تفکر غلط است. مگر می شود شیعه با بخشی از اسلام تقریب نکند، با آنها درگیر شود و به جلو برود؟ سرنوشت ما با جامعه مسلمین گره خورده و تا در جامعه آرامش نباشد هیچ کس جلو نخواهد رفت.

 

وی تاکید کرد: اگر مصلحت در چهارچوب قواعد بازی باشد و هر کس کالای خود را عرضه کند و به روابط اجتماعی همدیگر تجاوز نکند وحدت برقرار باشد و روابط با علایق اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و ارزش های اسلامی همراه باشد در این فضا با حفظ عدم ایجاد تنش هرکس کالایی داشته باشد عرضه می کند. اگر بخواهیم سلامت جامعه اسلامی را به هم بریزیم درست نیست نابودی رقیب به معنای نابودی بازار است و در این صورت امکان نابودی خود ما نیز وجود دارد.

 

مبلغی درباره چالش کارآمدی اظهار داشت: تقریب اندیشه خوبی است ولی اندیشه جامع و کاملی برای وضعیت اسف بار مناسبات کنونی شیعه و سنی نیست و تقریب باید بخشی از اندیشه کلان باشد که آن اندیشه کلان، مشکل شیعه و سنی را حل کند.

 

وی در پاسخ به چالش های امکانپذیری و مشروعیت تقریب گفت: تعریف تقریب به اینکه «دو مذهب از حیث فکری به هم نزدیک شده و از افکار خود دست بردارند» درست نیست و ما دچار بدتعریفی و بدذهنیتی نسبت به تقریب هستیم.

 

این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: تقریب با اندیشه کاری ندارد و به سراغ دست کشیدن، مخفی سازی و تضعیف اندیشه نمی رود تقریب به فضای رفتار مرتبط است به معنای عاطفه ورزیدن به دیگران است یعنی عواطف را از شیعه یا سنی محض بودن، خارج کنیم و نسبت به هم عاطفه بورزیم.

 

وی یادآور شد: تقریب وضعیت اخلاقی ـ رفتاری را اصلاح می کند و دو طرف را نسبت به منویات و عقاید دیگری آگاهی می دهد و این باعث برطرف شدن جهل ها شده و برطرف شدن جهل ها علاقه و محبت نسبت به همدیگر ایجاد می کند.

 

مبلغی با بیان اینکه شیعه و سنی بر اساس نفی دیگری بنا نشده اند افزود: اگر بین شیعه و سنی نفیی باشد نفی طبیعی بوده است نه نفی تکفیری و تعصبی. بهترین قرن قابل مطالعه برای وضعیت اجتماعی مسلمین قرن اول و دوم است که بین انسان هایی با دیدگاههای مختلف، روابط سالم برقرار بود شیعه و سنی به عنوان شیعه و سنی در کنار هم زندگی می کردند و همدیگر را نفی نمی کردند.

 

وی در ادامه عنوان کرد: از دوره ای شیعه و سنی درگیر شدند و نفی غیر، هویت اجتماعی به خود گرفت این از ظلم های تاریخ و امری عارضی است که می توان از شیعه و سنی زدود.

 

این استاد حوزه و دانشگاه در مورد چالش مشروعیت اظهار داشت: ما بین دو موضوع خلط کرده ایم موضوع اندیشه، که معروض حق یا باطل بودن است و موضوع دیگر ارتباطات اجتماعی است که می توان با غیر خود و مخالف فکری خود ارتباط برقرار کرد. این دو را باید از همدیگر تفکیک کنیم در اندیشه قرآن با غیر مسلمانان نیز باید تعامل داشته باشیم چه برسد به مسلمان، و اگر این نباشد هیچ جامعه ای شکل نمی گیرد چون جامعه از افرادی با اندیشه های مختلف شکل می گیرد، در این فضا تبادل افکار به دست آمده  و حق ثابت می شود.

 

وی در بیان نظریه تعایش و همزیستی مسالمت آمیز گفت: تقریب بدون حامی، جدا شده از منظومه فکری، غیر قادر برای درمان مشکلات فکری عصر حاضر و غیر پاسخگوست و ما باید به دنبال همزیستی و تعایش برویم همزیستی قبل از اینکه دینی باشد انسانی است انسان ها چشم پوشی، تسامح، تغافل و عدم تعرض نسبت به مخالف را مبنا قرار می دهند تا زندگی اجتماعی شکل بگیرد چون منافع طرفین بر اساس همزیستی وتحمل دیگری است.

 

مبلغی ادامه داد: همزیستی اسلامی هم غیر از این نیست مذاهب اسلامی بر طبق این نظریه تعایش عمل کنند و تقریب نیز می تواند در منظومه تعایش معنا شود نگذاریم که اختلافات به صحنه بیاید و اگر به صحنه آمد چشم پوشی کنیم.

 

وی تاکید کرد: خیلی از ما چشم پوشی نداریم و خیال می کنیم که مذهب دیگر، باید مثل ما باشد بزرگترین تغافل را حضرت علی(ع) داشتند یاران حضرت علی(ع) در شب قدر نماز تراویح می خوانند، حضرت علی(ع) امام حسن(ع) را فرستاد و آنها را منع کرد ولی آنها گوش نکردند و حضرت هم متعرض آنها نشد. اگر تغافل ممنوع بود حضرت نباید تغافل می کرد.

 

این استاد حوزه و دانشگاه در پایان گفت: تعایش در بین شیعیان و اهل سنت در گذشته بوده است و چون نگاه تعایشی به مسائل وجود نداشت و نگاه انحصاری بود نصوص تعایش مغفول ماند و بزرگان شیعه و سنی باید به سمت نظریه تعایش و زندگی بر مبنای همزیستی بروند.