رونمایی وباز خوانی تفسیر شش جلدی آیت الله بهشتی« در مکتب قرآن»

به گزارش روابط‌عمومی «سایت اندیشه ما» همایش نیم‌روزه‌ای،رونمایی و بازخوانی مجموعه آثار تفسیری آیت‌الله دکتر شهید بهشتی با حضور اندیشمندان واساتید حوزه و دانشگاه در محل مؤسسه پژوهشی فرهنگی فهیم  روز ۵ شنبه تاریخ  نهم تیر ۱۴۰۱ برگزار شد

مراسم با تلاوت آیاتی از قرآن مجید توسط حجت‌الاسلام‌والمسلمین حامد شیوا پور آغاز شد سپس سخنرانان در مورد رویکرد تفسیری شهید بهشتی به ایراد سخن پرداختند.

اولین سخنران همایش دکتر سید محمدرضا بهشتی فرزند شهید آیت‌الله بهشتی بود که وی در مورد نحوه تنقیح، تنظیم و نگارش این مجموعه آثار، توضیحاتی داد و اشارهٔ به رویکردهای  تفسیری رایج میان مفسران نمود  که عبارت‌اند: از رویکرد ادبی و نحوی، رویکرد فقهی  و رویکرد عرفانی و فلسفی سرانجام رویکرد شهید بهشتی را بیان نمود، فرزند آیت‌الله بهشتی در مورد نحوه تدوین و نگارش مجموعه آثار در مکتب قرآن مطالبی را بیان داشت: تحقیقات و مطالعات اصلی مرحوم شهید بهشتی فقه و اصول بود در کنار آن به مطالعات فلسفه، کلام و علوم جدید نیز پرداخت بود در عرصه مباحث فلسفه غرب ایشان نیز تمرکز داشت و ایشان به رویکردهای تفسیری رایج اشاره نموده بیان داشت برخی از مفسران به علوم قرآن  و تفسیر رویکرد ادبی و نحوی است و برخی دیگر با رویکرد فقهی به قرآن‌پژوهی پرداخته‌اند گروهی قرآن را با حدیث و روایات  موردمطالعه قرار می‌دهند عده‌ای با نگاه فلسفی و عرفانی به قرآن‌پژوهی پرداخته‌اند اما مرحوم آیت‌الله بهشتی رویکرد اجتماعی به قرآن پژوهشی  دارد پژوهش‌های قرآنی ایشان، با تألیف «کتاب خدا از دیدگاه قران»  شروع می‌شود که درحقیقت رساله دکتری ایشان بوده است.

 وی گفت: انس با قرآن یکی از ویژگی‌های مهم و بارز زندگی شهید بهشتی بود. او در قم تحصیل کرده بود و به طور طبیعی تمام توجهش باید روی اصول و فقه می بود. اما ایشان به تفسیر و کلام و فلسفه اسلامی علاقه ویژه داشت و بعد هم فراتر از علوم حوزوی ، علوم جدید را دنبال کرد. ریاضیات و فیزیک خوبی داشت و زبان انگلیسی را خوب می دانست به گونه‌ای که ما وقتی از اروپا برگشتیم، ایشان دروس دوران دبیرستان را با ما کار می کرد تا ما بتوانیم سر کلاس حاضر شویم. بعدا بر روی فلسفه غرب تمرکز کرد.

فرزند شهید بهشتی تصریح کرد: طبیعتا وقتی فردی با ابعاد مختلف و حساس به مسائل اجتماعی سراغ تفسیر می رود، رویکرد متفاوتی نسبت به کسانی که در یک حوزه تخصص دارند خواهد داشت. رویکرد او با کسانی که با رویکرد حدیثی و یا ادبی به سراغ متن می روند متفاوت خواهد بود. شهید بهشتی مانند یک قرآن پژوه و با نگاه به سبک و سیاق قرآن به تفسیر پرداخته است. او به سراغ لمس سیاق و روال و افق خود قرآن رفته و این رویکرد آثار خود را در جاهای مختلف نشان می دهد.

وی افزود: در همین کتاب خدا از دیدگاه قرآن که رساله دکتری ایشان بوده و پس از اصلاحاتی چاپ شده، رویکرد قرآن پژوهی ایشان خود را نشان می دهد. در آیه «سَنُرِیهِمْ آیَاتِنَا فِی الْآفَاقِ وَفِی أَنْفُسِهِمْ »

رویکرد متفاوت ایشان قابل ملاحظه است. در سنت فلسفی و عرفانی کسانی که به اینجا رسیده اند کارستان کرده اند. اما شهید بهشتی با وجود احترامی که برای چهره‌های بزرگ قائل شده ، می گوید مطالب آنها قابل تامل و بررسی است و نمی شود این موضوعات بلند فلسفی و عرفانی را به آیه گره زد.

دکتر بهشتی گفت: در اول تفسیر بخش کوچکی درباره چگونگی تفسیر ایشان وجود دارد. این بخش جدای از درس تفسیر است. من خودم در جلساتی که این مطالب مطرح می شد حاضر بودم و حال و هوای آن را به یاد دارم. مرحوم بهشتی به تفصیل رویکرد خود درباره تفسیر را در ذیل آیات محکم و متشابه توضیح دادند ولی متاسفانه ما صوت همه آن جلسات را نداریم. ولی این جلسه ای که در اول کتاب آمده حاصل گفتگوی ایشان با شهید علی اکبر اژه ای است. دو روز قبل از این جلسه ما در سفر بودیم و شهید بهشتی در سفر نسبت به مسائلی که حضور ذهن داشتند یادداشت هایی را آماده کردند و در جلسه ارائه دادند. آقای اژه ای این را پیاده کرد و به شهید بهشتی نشان داد و ایشان پسندید.

وی افزود: شهید بهشتی می گوید قرآن متنی به زبان عربی چهارده قرن پیش و شفاهی است. یعنی ویژگی‌های یک بیان شفاهی را دارد. ذیل هرکدام از این مطالب می شود ایستاد. گاهی فکر می کنیم با این عربی امروز، آن عربی را می فهمیم. اما نکات ظریفی وجود دارد و باید به عقب برگشت و این ظرافت‌ها را دریافت. باید در فضای زبان زمان قرآن قرار گرفت. زبان شفاهی نیز ویژگی ها و لوازمی دارد که شهید بهشتی این ویژگی ها را ذکر می کند و جا دارد درباره روش برداشت ایشان از قرآن تامل شود.

فرزند شهید بهشتی درباره ترجمه ایشان از کتاب «تاریخ قرآن» تئودور نولدیکه گفت: شهید بهشتی بخش اول را ترجمه می کنند که مربو ط به خود تئودور هستند. این ترجمه روان است و دقت آن خوب و قابل قبول است. واژه های یونانی و عبری را نداشته اند و تلاش شد این نقیصه برطرف شود. کتاب، کتاب مهمی است. آشنایی تئودور با عهدین خوب است و ذهن دقیقی در تفسیر و متن دارند. نولدیکه راجع به ایران باستان هم کتاب خوبی دارد. مرحوم بهشتی این کتاب را برای استفاده حلق تفسیری که به محوریت ایشان و آیت الله موسوی اردبیلی تشکیل می شده ترجمه کردند. شهید بهشتی وفادارانه متن را ترجمه کرده است و برای همین نمی دانیم وقتی در روال انتشار بیفتد چگونه می شود  آیا  اجازه انتشار کامل آن را می دهند یا نه.

این پژوهش های قرآنی در  دو مرحله تاریخی توسعه پیدا می‌کند مرحله اول سلسله درس‌های است که در آلمان برای دانشجویان ایرانی مقیم  المان ارائه شده است مرحله دوم سلسله درس‌های ایران است که در ایران به‌صورت دوره ای در منازل دوستان تدریس شده است که در مرحله دوم تحت تعقیب ساواک قرار داشت و مخاطبان طلاب و بازاریان متدین و درس‌خوانده  بوده است مجموعه شش‌جلدی که تحت عنوان مکتب قرآن ارائه شده است  ازروی نوار بادقت لازم پیاده و بازنویسی شده که این فرایند در دو مرحله انجام شده است در مرحله اول کار از نظر ما تمام شده بود ولی برای دقت بیشتر بازخوانی مجدد صورت گرفت

در پایان ایشان از صاحب‌نظران و قرآن پژوهش درخواست نمود که برای رفع نواقص احتمالی  مطالب پیشنهادی خود را در اختیار بنیاد نشر آثار و اندیشه شهید بهشتی قرار دهند.