استاد محمد اسفندیاری
عرض خیر مقدم خدمت شما دوستان و همراهان همیشگی و عرض خیر مقدم و تشکر از مشارکت استادان محترم -استاد اسفندیاری و استاد سبحانی- در این نشست و هماندیشی فکری مؤسسه فهیم. در آغاز امسال این موسسه نشست اول نظریهپردازی خویش را که با ماه محرم و صفر آغاز شده است، درباره موضوعی که مطلع هستید و برایش گرد هم آمدیم، آغاز کرده است. درباره نهضت اباعبدالله الحسین دو محور، رکن تشکیلدهنده قیام آن حضرت است که فراوان درباره آن سخن گفته شد و میگویند و کتاب نوشته شد و مینویسند: رکن نخست صحبت کردن و بحث کردن درباره چگونگی قیام و چگونگی ماوقع آن است و رکن دوم سخن گفتن و بحث کردن و اندیشیدن درباره چرایی قیام سیدالشهدا است که استادان محترم در این نشست به مسئله چرایی یا همان هدف نهضت اباعبدالله الحسین میپردازند.
موسسه پژوهشی فرهنگی فهیم قم شب گذشته، ۱۴ مهرماه شاهد برپایی مناظرهای داغ در مورد هدفشناسی نهضت حسینی(ع) بود؛ مناظرهای که بیش از دو ساعت به طول انجامید و با شرکت استاد محمد اسفندیاری و استاد محمد تقی سبحانی و دبیری حجه الاسلام کاظم تقوی برگزار گردید . سبحانی از اهداف سهگانه امام حسین(ع) یعنی حکومت ، شهادت و اجرای برنامه الهی سخن گفت و ناقد نیز جلوگیری از جنگ را یکی از اهداف مهم امام(ع) برشمرد . این جلسه 293 جلسه علمی موسسه فهیم بود. حجتالاسلام والمسلمین محمدتقی سبحانی، استاد حوزه علمیه و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در این مناظره علمی با بیان اینکه پنج نظریه در مورد چرایی و هدف قیام امام حسین(ع) وجود دارد گفت: برخی قیام امام(ع) را بر پایه امر به معروف و نهی از منکر میدانند، برخی میگویند امام وظیفه شخصی خود را انجام داده، پارهای میگویند امام برای حکومت و گرفتن خلافت قیام کردند، برخی شهادت را عامل میدانند و برخی نیز معتقدند که برنامهای الهی میان خدا و امام است و هیچ الگوپذیری در این واقعه وجود ندارد
ـ مجری: با عرض سلام و خوشآمدگویی به جمع فرهیخته حاضر، به خصوص اساتید برجسته و فاضل و بویژه بیت مکرم امام موسی صدر و دختر گرانقدر و فاضله ایشان. من برای آغاز، لازم است عرض کنم که موسسه پژوهشی فرهنگی فهیم ، همانطور که از اسمش پیداست در سالهای اخیر فعالیتهای خوبی داشت، فعالیتهایی در حوزه فکر و اندیشه و هر هفته موفق میشود
در جلسه قبل بحث از هدف شناسی قیام امام حسین علیه السلام بود که هفت نظریه تبیین شد که البته در سه نظریه کلی میگنجد. الف) امتناع از بیت؛ ب) نظریه شهادت که خودش تفسیرهای متفاوتی دارد؛ ج) تشکیل حکومت و اعاده خلافت و امامت.
در باب هدف قیام امام حسین 7 نظریه مطرح شد و منظور از اهداف، اهداف درجه دوم بود که میتوان از آن به تاکتیکهای امام اشاره داشت. از میان این 7 نظریه، مهمترین آنها، نظریه شهادت سیاسی و نظریه تشکیل حکومت میباشد. نظریه شهادت سیاسی معتقد است امام خواست برای نفی مشروعیت از امویان و خلافت امویان به سوی شهادت برود. از نظریه شهادت و حکومت کدامیک را برگزینیم؟ اگر نظریه حکومت را بپذیریم نظریات شهادت سیاسی و فدیهای و ... ردّ میشود. نه موضوع میتوان در باب این دو نظریه تصور کرد.
استاد محمد اسفندیاری: دربارة امام حسین کتابهای متعدد فارسی و عربی نوشته شده و عاشورا نگاری در طی قرون متمادی جریان داشته که یکی از این مباحث هدف از قیام امام بوده است. مسلّم است که احیای دین، اقامه عدل، ابطال باطل و... از اهداف امام بوده است چرا، که همه میدانند اینها اهداف درجه اول است و اختلافی نیست ولی آنچه محل اختلاف است اهداف درجه دوم امام است. مثلاً این که امام در حرکت از مدینه به مکه و از مکه به کوفه چه برنامه و هدفی داشته است و یا تاکتیک امام در این مسافرت چه بود؟ چگونه میخواست از بیعت امتناع کند؟ آیا با شهادت سیاسی، شهادت عرفانی و...؟ امام چگونه میخواست امر به معرف و نهی از منکر کند؟