تطبیق روایات بر حوادث نوپدید(1)

حجت الاسلام سیدمحمد کاظم طباطبایی طی سخنانی در نشست علمی «تطبیق روایات بر حوادث نوپدید» که در مؤسسه پژوهشی فهیم برگزار شد با بیان اینکه علاوه بر روایات، برخی آیات قرآن را هم بر حوادث نوپدید تطبیق می‌دهند، بیان کرد: در تطبیق نمی توان فقط محدود به روایات شد و از نظر دانشی نیز بحث میان رشته‌ای در حوزه علوم اجتماعی و روانشناسی قابل بحث است و این بحث تنها به روایات اختصاص ندارد و در مورد آیات قرآن نیز بر حوادث تطبیق می شود و اگر بخواهیم بهتر بررسی کنیم در رده بالا پیرامون حوادث می توان قرآن را مورد ارزیابی قرار داد.

 

استاد حوزه علمیه قم بیان کرد: برای نمونه وقتی انقلاب اسلامی آغاز شد در پیام بزرگان، آن را تطبیق دادند و مصداقی از یک آیه قرآن آوردند که خداوند منت نهاد و آن را وارثان زمین نامید، در واقع انقلاب اسلامی را مصداقی از این آیه می دانستند که خدا بر امت منت نهاد و آنها را وارثین کرد.

 

او تصریح کرد: گاهی روایاتی وجود دارد که آن را بر حوادث آخر الزمان تطبیق می دهند، یعنی روایات زیادی برای انتظار فرج و گشایش است که این ها امید بخش است که آینده خوبی داشته باشیم و از ظهور بگوید و حوادث گوناگون بر آن انطباق می شود که برای انسان هایی که در سختی هستند گشایش نزدیک است.

 

طباطبایی بیان کرد: روایات ضعیفی نیز وجود دارد که در سیر تطور روایات ظهور در کتاب‌های کهن مانند کافی و صدوق و روایات شیخ طوسی ۲۰ علامت ظهور می آید که برخی حتمی است و از زمان زندگی معصوم تاکنون همیشه این روایات بر حوادث تطبیق شده است.

وقتی مصیبت ها زیاد شود انتظار فرج نیز زیاد می شود

او خاطرنشان کرد: برای نمونه وقتی مصیبت ها زیاد شود انتظار فرج نیز زیاد می شود و هر کس در دوره خودش آن را تطبیق به میزان فساد جامعه و حوادث می دهد و می گوید ظهور نزدیک می شود، در واقع روایات ضعیف تری هست که یک سری اتفاقات را به این تطبیق می دهند که زمینه ظهور نزدیک شده است.

 

استاد دانشگاه قرآن و حدیث عنوان کرد: در حمله امریکا به افغانستان خیلی ها آن را تطبیق می‌دهند که علائم ظهور است و یا اتفاقاتی که در خراسان بزرگ شامل کشورهای همسایه روی می دهد و یا حتی حمله امریکا به عراق این گونه تطبیق می دادند.

 

او گفت: یک عده نیز می آیند و در حوادث روایاتی را تولید می کنند اخیرا در کرونا، روایاتی را به حضرت علی(ع) منتسب می کردند که زمانی بیماری می آید و دوره کرون همان کروناست و مساجد تعطیل می‌شود و تمام حوادث را در شعری سست آورده‌اند در حالی که امام علی(ع) نیز شاعری بزرگ بود و نمی توان آن را به امام علی (ع) استناد کرد.

 

طباطبایی افزود: آیات قرآن و روایات زیادی وجود دارد که حقایق ظهور را بیان می‌کند اما تطبیق دادن بسیاری از حوادث و ناگواری‌های نوپدید به علائم ظهور، پایه و اساس مشخصی ندارد.

 

او بیان کرد: بسیاری از پیش گوئی ها و یا اشعاری از شاعران و یا جملاتی از عارفان وجود دارد که مبهم است یا در موردی ابن عربی جملات رمز آلودی را بیان کرده است که طرفداران تطبیق به این ها استناد می کنند و یک سری هستند با اشعاری دلشان خوش است که از عالم غیب خبر داده است و گاهی آیات ضعیف حتی استناد به معصوم دارد.

 

استاد حوزه علمیه قم خاطرنشان کرد: جامعه هدف و افراد جامعه نیز به این ها دل خوش هستند، مثلا عده ای حوادث دوره مشروطه تا انقلاب را بررسی کرده اند و آن را به ظهور و اتمام دنیا تطلیق دادند پس تطبیق تنها مختص آیات نیست و شامل روایات و اشعار و سخنان مبهم نیز می شود.

 

او اظهار داشت: در روزهای تیره افرادی به خود امید می دهند که البته نشان می دهد بسیاری از آن ها پایه و اساس ندارد و هر کس از نگاه خودش آن را تطبیق می دهد و آرزوهای خود را می گوید البته این ها به معنای بد بودن این طیف نیست، عده ای می خواهند جامعه به ظهور و گشایش، امیدوار باشد.

 

چگونه می توان جامعه ای که دچار سختی است را آرامش داد

 

طباطبایی گفت: تطبیق ها گاهی براساس میل و تمایل تطبیق گران است، ما طیف بزرگ و گسترده ای از مطالب مانند قرآن و روایات معتبر و یا مانند فرهنگ ها و یا روایات ضعیف داریم که مورد تطبیق قرار می گیرد و از جهتی تطبیق کننده هستند.

 

او افزود: یگ گروهی می گویند این حادثه به صداقی از روایات آمده است، تطبیق گران فراتر از تاریخ در یک سیر تطور تاریخی گاهی آدم های خوبی هستند و به دنبال منافع نیستند، اما از وضعیت موجود به تنگ آمده اند و به سراغ این جریان ها می آیند، شخصی به سراغ امام باقر(ع) آمد و از امام می پرسد که آیا مهدی موعود است، این فرد بدی نبود اما از دوران خسته است، امام به این فرد پاسخ می دهد که امام مهدی آخرین امام است.

 

 

استاد دانشگاه قرآن و حدیث بیان کرد: تا قبل از زندگی امام باقر(ع) دوران سختی بود و امامان تحت خفقان بودند اما در زمان امام باقر گشایش حاصل شد عده ای از این وضعیت به دنبال گشایش بودند و عده ای حتی علاوه بر تطبیق روایات، خود را همان مهدی موعود می خواندند و ادعای مهدویت می کردند.

 

او تصریح کرد: روایتی داریم که المهدی اسم و کنیه آن است عده ای که نام محمد داشتند قیام کردند و محمد ابن عبدالله را انتخاب کردند و به عنوان مهدی با او بیعت کردند اما او کشته شد وی نام فرزندش را مهدی گذاشت بعد از آن هر محمد ابن عبدالله که احساس وظیفه می کرد به میدان می آمد و ادعای امام زمانی می کرد در اهل سنت، ۱۲۰ محمد ابن عبدالله چنین ادعایی کردند برخی از آنها نیز افراد خوبی بودند مانند مهدی سودانی که موجب تقویت مهدویت در سودان شدند.

 

طباطبایی عنوان کرد: در مورد تطبیق دهندگان دو گروه هستند عده ای می گویند این حادثه مصداقی از این روایات و آیات است این ها تعدادشان زیاد نیست گروه دیگر جامعه هدف هستند این تطبیق پذیرها را اگر بخواهیم بررسی کنیم آنها تحت تاثیر شرایط، تطبیق گرایان را می پذیرفتند.

 

او خاطرنشان کرد: در حدود ۴۰ سال قبل محمد ابن عبداللهی از مسجد الحرام به عنوان امام مهدی قیام کرد که وهابی تندرو و نسبت به دولت عربستان نیز معترض بود، عده ای با او بیعت کردند و عربستان با کمک فرانسوی ها درب مسجد الحرام را بست و همه را کشت.

 

اهل تسنن بیش از سایر مذاهب ادعای مهدویت دارند

 

استاد دانشگاه قرآن و حدیث گفت: در این قیام محمد ابن عبدالله در واقع نسبت به ظلم دولت عربستان و اسلام ستیزی ایستاد وقتی وضعیت عربستان را می بینیم متوجه می شویم واقعا نیاز به امام زمانی دارند تا بیاید و قیام کند و وضعیت را سامان کند محمد ابن عبدالله قیام کرد و شکست خورد جالب است در بین افرادی که بیشتر ادعای مهدویت دارند اهل تسنن بوده اند.

 

او افزود: این ها گاهی افراد بدی هم نبودند مثلا سید طاووس در کتاب اقبال الاعمال در مورد اعمال روز سیزدهم ربیع الاول می نویسد، وی در دوره خاصی همچون انتهای دوره ابوعباس زندگی می کرد یکی از علائم ظهور در زمان ابوعباس بوده است در این باره روایت زیادی داریم، در ان دوره سید طاووس کدخدایی و نقابت سادات را داشت و نقیب سادات شد.

 

طباطبایی بیان کرد: در صدق و خلوص و تواضع و اخلاص او تردیدی نداشتند و محور دعانگاری بوده است وی روایاتی خوانده بود که فردی از فرزندان ما می آید و قدرتی پیدا می کند و به عدل حکم می کند و رشوه نمی گیرد و بعد از او مهدی می آید وی با این وضعیت می گوید پس من همان فرد هستم و دوره سختی بنی عباس و دوره مغول رخ داده و من قدرت دارم و شخصیتی هستم که پذیرفته است و هیچ کس تصور کار خلاف را از من ندارد و من همان انسان پاک هستم که روز سیزدهم ربیع الاول نیز موفق به روزه گرفتن شدم و بعد از من امام زمان ظهور می کند.

 

آیا انقلاب اسلامی زمینه ساز ظهور است؟

 

او تصریح کرد: خوبی و نیکی این مرد نیز بر کسی پوشیده نبود و وی نیز آرزوی خود را دنبال می کرد و تطبیقی که نسبت به روایت داشت نیز به کسی زیان نمی زد و می خواست دوره را به پایان برسد و این نقیب سادات که مثلا با جمهوری اسلامی که امام خمینی آمد ممکن است نشانه ظهور باشد، پس وقتی انقلاب پیروز شد بسیاری از افراد مومن توقع داشتند که دیگر امام زمان ظهور کند و خیلی ها بر این باورند جمهوری اسلامی به انقلاب مهدی متصل می شود ما این گونه تطبیق هم داشتیم.

 

استاد دانشگاه قرآن و حدیث عنوان کرد: روایتی است که می گوید عده ای در مشرق قیام می کنند و به دنبال قیام می روند اما حق را به آن ها نمی دهند و می گویند این امام خمینی است که قیام کرد در سال ۴۲ که حق را به او ندادند و بعد به میدان می آیند و به خواسته می رسند و انقلاب به پیروزی می‌رسد و این ها پرچم را به دست صاحبانش می سپارند.

 

او خاطرنشان کرد: این نگرش و نگاه روایتی در مورد قم نیز وجود داشت و این گونه می گفتند در قم دوره های مختلف قیام کننده ای به غیر از امام خمینی نداشتیم و باله های محکم دور ایشان را می گیرند کسانی که در حادثه انقلاب بودند اما از نظر گروه مخالف می گویند این ها قابل قبول نیست؛ در واقع افراد مطابق میل قلبی خود روایات و حوادث معاصر خود را حمل می کنند.

 

طباطبایی گفت: البته عده ای حقه باز هستند که از این روایات سو استفاده می کنند و می گویند که امام زمان هستند مانند احمد ابن حسن که چنین روایتی کرده است روایاتی را از دوره قبل گرفته و برای خودش آورده و بیش از ۱۰۰ هزار نفر طرفدار دارد، این ها به دنبال قدرت هستند برعکس آنهایی که امید به ظهور داشتند اگر کسی است که روایت را به نفع خودش تطبیق می کند چنین فردی به دنبال منافع خودش است مسعود دوانیقی که آمد اسم اضافه کرد به دنبال قدرت بود ابومسلم نیز فردی خون ریز و از نظر نظامی شجاع بود و امام صادق او را نپذیرفت.

 

اگر انسان امید به آینده را از دست بدهد مستاصل می شود

 

استاد دانشگاه قرآن و حدیث بیان کرد: برخی از خلفای بنی عباس افرادی ظالم و برخی خلفا خوب بودند برخی به خاطر منافع خود این روایات را در زمان بنی عباس می آوردند و در صدد حادثه سازی بودند و امثال احمد ابن حسن نیز دنبال منفعت خودشان بودند افراد زیادی داریم که ادعای مهدویت دارند یکی از راههای شناسایی که تطبیق گر منفعتی برای خودش دارد یا نه این است از حدود اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی جریانی است که مثلا با دیدن هواپیما می گفتند دوره اخر زمان است و از روی سادگی وقتی تلویزیون آمد و از دور صحبت می کردند تطبیق می دادند و می گفتند این از نشانه های ظهور امام زمان است، این ها منفعت طلب نبودند و می خواستند به جامعه امید بدهند.

 

او تصریح کرد: البته ما هیچ یک را قبول نداریم مثلا علامه مجلسی چند جا نقل می کند و دولتی را متصل می دانست و قرائنی نیز می آورد و این هایی که می دیدیم منفعتی نداشتند دنبال امیدبخشی به ظهور امام زمان بودند، دلیلی قرآنی و حدیثی بر اثبات ادعای این ها نیست اما منفعتی نیز ندارند و جامعه هدف این ها نیز واقعا نگاهش به آینده نگاه امیدوارانه است تا آرامش داشته باشند در شرایط کنونی و مقطع حساس فعلی باید بشر به امیدی دلگرم باشد.

 

طباطبایی گفت: ما امیدواریم که به حکومت مهدوی نزدیک شویم ،روحیه امیدبخشی در جامعه مهم است اگر انسان امید به آینده را از دست بدهد مستاصل می شود مثلا در جوامع غیردینی آمار خودکشی بالاست چون امید به آینده ندارند اگر امید به آینده نباشد اگر پیامد این روایات تطبیقی، امیدبخشی باشد ایرادی ندارد، البته غلط است باید پیامدهای آن را ببینیم.