گزارش اجمالی سلسله جلسات نظریه پردازی

دیشب جلسه علمی موسسه فهیم باموضوع: تبلیغ رسانه‌ای دین (مبانی و چالش‌ها) برگزار گردید. در این جلسه حجت‌الاسلام‌والمسلمین حجت الله بیات به ارایه بحث پرداخت، وی در آغاز گفت:

دین مقوله‌ای ارتباطی – تبلیغی است. با توجه به خاتمیت دین اسلام و لوازم «جهانی»، «جاودانه» و «جامعیت» آن، باید با تمام ظرفیت و امکانات گسترش یابد. از این رو از ابتدای ظهور اسلام در عصر پیامبر اکرم و ائمه اطهار و پس از آن در دوران غیبت نیز «تبلیغ» دین اسلام سرلوحه همه فعالیتها بوده است.

با توجه به تحولاتی که امروزه در نظام ارتباطات تبلیغات رخ داده، موضوع «تبلیغ رسانه‌ای دین» و دغدغه‌هایی که در این زمینه وجود دارد، بسیار اهمیت یافته است. چرا که این تحولات به خلق دنیای مجازی انجامیده که در سایه آن وسایل ارتباط جمعی به عنوان مهمترین ابزار قدرت می‌توانند در خدمت «تبلیغ دین» و یا «تخریب دین» قرار گیرند.

با توجه به ویژگی‌‌های فضای مجازی و رسانه‌های نوین تعامل «دین» و «رسانه» و «تبلیغ دین» از طریق آن‌ها باید آگاهانه و مبتنی بر اصولی صورت گیرد تا از تهدید‌های بالقوه پیشگیری و کاسته و از ظرفیت‌ها و فرصت‌های آن به بهترین وجه ممکن بهره‌گیری شود.

چه رسانه‌های نوین را- به دلیل پیامدهای منفی آن‌ها- تهدیدی برای جامعه اسلامی بدانیم و چه آنها را به لحاظ ظرفیت‌ها و توانمندی‌هایشان برای «تبلیغ دین» فرصت بدانیم، با تأمل در فرایند این تعامل به مسائل کلامی، فقهی، اخلاقی و سیاسی مستحدثه مبتلابه زیادی بر می‌خوریم که از مهمترین مسائل جامعه اسلامی‌اند اما به دلایلی عموماً مغفول مانده‌اند.

بی تردید نهاد دین باید پاسخگوی این مسائل باشد و نسبت به مقابله و چاره‌اندیشی در مقابل آثار سوء و راه‌کارهای بهره‌گیری حداکثری از ظرفیت‌های آنها احکام مناسب و کاربردی را صادر و تکلیف متولیان و استفاده کنندگان از رسانه‌ها را روشن کند. در  این نشست به سئوالات ذیل تا اندازه‌ای پاسخ می دهیم.

1) مبانی ضرورت بهره‌گیری از رسانه‌ها برای تبلیغ دین کدامند؟

2)مبانی کم و کیف بهره‌گیری برای تبلیغ دین کدامند؟

3)چالشهای نگرشی، آموزشی، اجرایی و فقهی تبلیغ رسانه‌ای دین کدامند؟

وی سپس افزود: آیا اساساً تکنولوژی در طریق تکامل بشر و یا در خدمت دین می‌تواند باشد

 در پاسخ با ارایه تعریف دین و ارتباطات افزود: دین ماهیتی الزاما ارتباطی دارد ؛در یک تعریف دین عبارت است از: مجموعه پیامی هایی که از جانب خداوند متعال برای هدایت بشر از طریق وحی ارسال شده که باید الزاما به همه انسانها برسد تا اتمام حجت صورت گیرد.

وی در باره رسانه شناسی گفت:ابعاد رسانه متعدد است، بعد فناوری، بعد ارتباطی، بعد هنری، قدرت تولید، ذخیره سازی، ارسال و دریافت پیام

وی سپس به مبانی کلامی لزوم بهره وری از رسانه اشاره کرد:

اصل برتری اسلام از نظر محتوا و فرهنگ ،اصل برتری در ارائه و قالب  ،اصل عزتمندی و اقتدار، اصل تناسب تبلیغی

مبانی فقهی عبارتند از:

اصل توسعه، تعالی و توزیع فرهنگ اسلامی

رابطه بیرونی با پدیده ها (از بیرون) حکم بهره گیری

رابطه درونی با پدیده ها (از درون) حکم به کار گیری

اصل امر به معروف و نهی از منکر

اصل جهاد فرهنگی

اصل دعوت اسلامی

اصل قدرتمندی

اصل نفی سبیل

اصل مقابله به مثل

آنگاه به مبانی اخلاقی پرداخت وآنها را اینگونه بر شمرد:

اصل مسئولیت در برابر شنیده ها و دیده ها

اصل پیشگیری و درمان رزایل اخلاقی

اصل ترویج فضایل اخلاقی

اصل محدود کردن عرصه بر رزایل

وی در نهایت به چالشهای نگرشی ،آموزشی ،چالشهای مهارتی،چالشهای اجرایی ،چالشهای فقهی رسانه پرداخت عناوین چالشهای اخلاقی عبارتند از:نگاه حداقلی به فقه،

به کار نگرفتن برخی از اصول و قواعد فقهی ،کمرگ بودن فقه تبلیغ و رسانه ،ابهامات در موضوعات و مصادیق ، پاک کردن صورت مسئله به جای حل آن ،کم توجهی به تفاوت های فضای واقعی و مجازی،فقدان مسئله شناسی و موضوع یابی