اقتضاءات حق الناس بودن رأی مردم

بسم الله الرحمن الرحیم

نظریه پرداز: حجت الاسلام و المسلمین کاظم قاضی زاده

 

موضوع: اقتضاءات حق الناس بودن رأی مردم

 

 

به گزارش روابط عمومی موسسه فهیم، دویست و یازدهمین جلسه نظریه پردازی موسسه فهیم شب گذشته ـ شنبه 20 اردیبهشت ـ با موضوع "اقتضاءات حق الناس بودن رأی مردم"، با سخنرانی «حجت الاسلام و المسلمین کاظم قاضی زاده» و با حضور اساتید، طلاب، دانشجویان و پژوهشگران در محل موسسه فهیم قم برگزار شد.

 

حجت الاسلام قاضی زاده در ابتدای این نشست گفت: در انتخابات اخیر ریاست جمهوری به فرهنگ انتخاباتی مردم مفهوم جدیدی به نام حق الناس بودن رأی مردم اضافه شد تصریح رهبری و فضای تبلیغات الهام بخش این بود که این مسأله باید واکاوی بیشتری شود.

 

وی در بیان تعریف اصطلاحی واژه حق اظهار داشت: حق به معنای ثبوت و ثابت است و در قرآن و نقل های روایی در برابر باطل، ضلالت و گمراهی، سحر و جادو و یا در برابر هوی و هوس هایی که ثبوت واقعی و شرعی ندارند به کار رفته است.

 

این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به اینکه حق در مفهوم خاص آن در مقابل تکلیف است، در مورد تفاوت های حق و تکلیف عنوان کرد: حق قابل اسقاط و واگذاری است ولی تکلیف این طور نیست، حق اقتضای تکلیف مقابل را دارد و در مقابل حق، تکلیف مقابل وجود دارد ولی نمی توان گفت هر جا حق است حق مقابلی نیز وجود دارد.

وی افزود: حق نوعی امتیاز و اختیار است ولی تکلیف وظیفه ای ایست که بر عهده کسی است. در حکم و تکلیف لحاظ سلطه نشده است ولی کسی که محق است لحاظ سلطنت شده است.

 

حجت الاسلام قاضی زاده با استناد به کلمات بزرگان در بیان تفاوت حق و تکلیف خاطر نشان کرد: مرحوم آیت الله فاضل لنکرانی معتقد بود در حق الناس مثل قصاص، قذف و تعزیر در سبّ، سلطنت برای صاحب حق وجود دارد و منوط به اختیارشان است ولی استیفای حق الله مثل حد زنا و شرب خمر به دست انسانها نیست و امر الهی است. و مرحوم آیت الله میرزا جواد تبریزی معتقد بود که حق الناس حکم ثابت است به خاطر رعایت دیگران، هر چند طرف مقابل مرده باشد مثل تشییع جنازه، و حق الله به خاطر رعایت غیر نیست.

 

وی با بیان اینکه علامه مجلسی گفته است که در تعارض حق الله با حق الناس، حق الناس مقدم است افزود: آیت الله خویی نیز در دَوران امربین حق الله و حق الناس معتقد بود که چون جنبه حق اللهی در حق الناس نیزوجود دارد و گویا حق الناس حق الله هم هیت پی حق الناس مقدم است.

 

این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به اینکه در بین فقهای شیعه دو دیدگاه کلی درباره انتخابات و رأی مردم  وجود دارد افزود: دیدگاه اول این است که انتخاب به عنوان امر مستحدث در دنیای مدرن و متمدن امروزی امری غیر شرعی است و در جهت کارآمدی نظام و حفظ صورت ظاهر در جهان متمدن امروز به کار می آید و دیدگاه دوم این است که انتخابات به عنوان مصداق امروزین حقانیت حکومت بر مردم و حلقه متمم مشروعیت دینی است.

وی ادامه داد: شیعه در عصر حضور معتقد به نصب ولایت سیاسی پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) و بطلان مشروعیت سقیفه، شورا و بیعت در برابر نصب الهی است و در عصر غیبت به خاطر اینکه شیعیان از عرصه حکومت و حاکمیت دور بودند علما شرایط حاکم را طوری بیان می کردند که منطبق با معصوم باشد و حاکمیت در سایه مثل ولایت فقیهان که در امور جزیی و در بعضی از موادر مبتنی بر رضایت مردم باشد را قبول می کردند و در این مباحث حق شهروندی و انتخابات دیده نمی شد.

 

حجت الاسلام قاضی زاده تاکید کرد: دیدگاهی که معتقد است حاکمیت در عصر غیبت حاکمیت الهی ـ مردمی بر اساس حکم خدا و رضایت مردم است، دیدگاه جدیدی است و این دسته از عالمان به ادله؛ خلافت انسان، امر به مشورت در حوزه عمومی و ولایت عمومی مومنان استدلال می کنند.

 

وی با بیان اینکه بعد از انقلاب دیدگاه حاکمیت بر اساس حکم خدا و حق مردم نهادینه شده است اظهار داشت: علامه طباطبایی، شهید صدر، محمد جواد مغنیه، محمد تقی جعفری، آیت الله سبحانی، شیخ مهدی شمس الدین، آیت الله خامنه ای، آیت الله طالقانی و علمای دیگر این دیدگاه را قبول کرده اند.

 

این استاد حوزه و دانشگاه در بیان اقتضاءات فقهی حق الناس بودن رأی مردم خاطر نشان کرد: بر اساس دیدگاه حق الناس بودن رأی مردم، باید بستر سازی مناسب در جهت رأی گیری متعارف از مردم وجود داشته باشد و نباید بر اساس سلایق سیاسی حکمرانان انتخاب مردم محدود شود.

 

وی افزود: رعایت عدالت در امکان تبلیغ آراء و اندیشه ها به صورت عرفی و دسترسی مردم به مبادی تصمیم گیری، حرمت اثر گذاری غیر متعارف برای رای مردم مثل تبلیغات یک طرفه و ایجاد ترس واهی از انتخاب بعضی از سلیقه های سیاسی، حرمت تقلب کاندیداها در انتخابات، حرمت جابجایی آراء مردم از دیگر اقتضاءات حق الناس بودن رأی مردم است. وی افزود جبران خلاف کاری و احیانا تقلب کاندیداها و مجریان نیز به سادگی امکان پذیر نیست و با استغفار مشکل بر طرف نمی شود و به تعبیر علامه مجلسی توبه از حق الناس با استغفار محقق نمی شود و نیاز به حلالیت ذی حق یا جبران دارد

 

حجت الاسلام قاضی زاده در پایان عنوان کرد: اگر کسی حق الناس بودن رای مردم  را صرفا حکم حکومتی بداند طبعا به این لوازم پایبند نیست و این لوازم را طرح نخواهد کرد. اما بر خلاف ظهور مفهوم حق الناس نظر داده است.