جریان های مذهبی سیاسی در جهان عرب (2)

گزارش جلسه دوم نشست علمی جریان های مذهبی سیاسی در جهان عرب (2)

استاد : دکتر داود فیرحی

استاد فیرحی با اشاره به مطالب گذشته در باره اخوان المسلمین گفت:جنبش “اخوان” فقهش پیچیده‌تر شده است و به تشکیلات تأکید می‌کند و ثبات دارد، سلفی‌ها برای تخریب بسیار قوی‌اند، ولی برای اداره و دولت‌‌های جایگزین ایده‌های روشن ندارند .

اخوان المسلمین سه آورده بزرگ داشت:

1-  مفهوم دموکراسی “اخوان”ی

2-  تفکیک نهاد دین از نهاد دولت

3-  تفکیک ارتش،قضاء،امنیت از سیاست

شاه بیت آورده های “اخوان” همان دموکراسی “اخوان”ی است.

وی در ادامه به توضیح دموکراسی “اخوان”ی پرداخت و گفت:

“اخوان”یها مدتها است از اندیشه‌های سلفی فاصله گرفته‌اند. ریشه اینها به اصلاح در سلفی‌ها بر می‌گردد. که اول توسط عبده صورت گرفته است .نکته دیگر تاکید بر اسلام‌گرایی بدون مذهب یا فرا مذهب است و این واژه خیلی کمک کرده که در چهارچوب هیچ یک از این چهارمذهب قرار نگرفته اند

یکی از ایده‌های مهم “اخوان” جمع بین جمع ناپذیرها است

“اخوان” در عین حال که در قالب حزب سازماندهی می‌شود (حزب یک سازمان ملی است) در عین حال در سازمانی جهانی کار می‌کند.

از سوی دیگر احزاب رایج در سطح سیاسی عمل می‌کنند ،ولی “اخوان” به شدت روی تعلیم و تربیت تإکید می‌کند و در تمام کشورها بر آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها تأکید دارد.

اکثر معلمهای کشورهای عربی “اخوان”ی هستند. برخی از کشورها مثل یمن و قطر و عربستان معلمهایی وارد کردند که اکثر آنها “اخوان”ی بودند. و این روش خلاف رویه احزاب سیاسی است.

 “اخوان” به شدت روی امور خیریه تأکید می‌کند .ساختن بیمارستان ،یتیم خانه‌ها و مساجد از کارهای تناقض نمای “اخوان”ی است. حتی مدیریت کار زکات.

اخوان المسلمین در عین حال که در حوزه سیاست هست در حوزه اقتصاد هم به شدت فعال است بازارهای قوی دارد. خطوط هواپیمایی قطر ایرلاین که تنها ایرلاین دارای هواپیمای قاره پیما دارد به “اخوان”ی ها تعلق دارد.

این خصوصیتها  “اخوان” را به جمع کردن جمع ناپذیرها تبدیل کرده است.

“اخوان” اصلا دنبال این نیست که شاه یا نظام ریاست جمهوری را عوض کند بلکه پادشاهی را مشروطه می‌کند. جمهوری را به جمهوری دموکراتیک تبدیل می‌کنند.

در تمام امور تکیه بر پارلمان می‌کند که حکومت را از هر نوعی که باشد قانونمند کند. “اخوان” به کارگردان و فقراء کمک می‌کنند ولی مثلاحزاب چپ نیست، بلکه دنبال یک نوع سرمایه داری اسلامی است.

می گویند دموکراسی باید پایبند به مذهب باشند.

​

دو رکن در “اخوان” وجود دارد:الف:تأکید بر اصول و تساهل و تسامح در مسائل خلافی،

 “اخوان” چهار چیز را ثابت می‌داند

 1- اعتقادات جزء ثابتات غیر قابل تغییر است که عبارت است از: توحید – نبوت-معاد – اعتقاد به ملائکه و عالم غیب بر خلاف سکولارهای مسلمان .در حوزه عبادات، عباداتی که در احکام هستند غیر قابل تغییرند مثل حج، زکات، روزه، نماز، نکاح... .

2-ارزشهای والای اخلاقی- مثل شجاعت، قناعت، عزت، عدالت، وفای به عهد. و ارزشهای ضد اخلاقی هم ثابت است: خیانت، غیبت، کذب

3-احکام قطعیه: در فقه سنی احکام را به اعتبار منابع به دو قسمت تقسیم می‌کنند. از احکام با احاطه احکامی که نص در کتاب یا نص در سنت داشته باشد.منظورشان از سنت صحیح بخاری است – سلفی‌ها صحیح بخاری را هم وزن کتاب می‌دانند که اجازه نقد نمی‌دهند.

و احکام بدون احاطه مثل  قیاس و اجتهادات عقلی مجتهدان این را بدون احاطه می‌گفتند.

بسیاری از احکام از احکام از طریق قیاس تولید می‌شد. “اخوان”ی‌ها احکام نوع دوم را به شدت رد می‌کنند و می‌گویند اینها خیلی احکام محکم و شرعی نیست.

در سنت هم صحیح بخاری را به شدت نقد می‌کنند

 مراد “اخوان” از اسلامی که روی آن تأکید می‌کنند همان احکام قطعی و ارزشهای اخلاقی است .

و حکومت را یک مسئله قطعی اسلامی نمی‌دانند ،وقتی حکومت بصورت وسیله مطرح بود در هر کشوری باید دید که چه نوع عمل جواب می‌دهد و لذا به تناسب هر کشوری نوع حکومت را تعریف می‌کنند.

وی در ادامه با اشاره به تحلیل ها از واقعیت کشورهای اسلامی گفت:

“اخوان” در چهار حالت و وضعیت قرار دارد.

1.سبز2 .قرمز3 .زرد4 .سفید

1-  سبز: یا اقتدار،جایی که “اخوان” مستقیما قدرت را به دست گرفته مثل مصر و تونس و ترکیه، “اخوان” سعی می‌کند قانون اساسی را تحت تأثیر قرار بدهد.

2-  قرمز: یا معارضه: مثل سوریه و بیشتر در یمن که وضعیت قرمز است.

3-  زرد: در وضعیت هشدار و انذار مثل اردن‌.

4-  سفید: در کشورهای امیرنشین جنوب خلیج فارس مثال کویت آرام است و درگیری ندارد.

جنبشهای “اخوان”ی با تحولاتی 1981 در سوریه صورت گرفته بود و درگیری‌های مصر 1960 زمان ناصر- بخش بزرگی از “اخوان” از سوریه و مصر به عربستان پناه بردند و در قطر و امارات و کویتاتفاق جالب این بود که امیران این مناطق با “اخوان”ی‌ها همراهی نشان دادند و لذا الان امیر قطر چهارصد میلیون دلار یکجا به مصر کمک کرد، که عربستان هم غیرتی شد و چهارصد میلیون دلار بلاعوض کمک کرد.

“اخوان”ی‌ها قاپ امیرقطر را دزدیدند و پناه‌گاه “اخوان”ی‌ها شدند.

 دو تا کارکرد “اخوان” در مصر عبارت بود از ین که:”اخوان” در مقابل چپ گرا‌های ناصری ایستادند سلفی‌ها فقط می‌توانستند بجنگند ولی در مقابل چپ نمی‌توانستند بایستند.

نیروی چپ از افغانستان و ناصری‌های مصرزمانی که به سلفی‌ها حمله می‌شد نیاز داشتند کسی بتواند بصورت مدرن از اسلام دفاع کند و “اخوان” این کار را کرد.

“اخوان” در قطر داشنگاه تأسیس کرد و رفتن دخترها به مدرسه و دانشگاه را راه انداخت “اخوان” باعث مدرن شدن کشورهای امیر نشین شده.

متن کامل نشست در آینده انتشار خواهد یافت.