ریشه های شکل گیری جریان های تکفیری معاصر

به گزارش روابط عمومی موسسه فهیم، دویست و سی امین جلسه نظریه پردازی موسسه فهیم شب گذشته ـ شنبه دوم اسفند ماه ـ با موضوع " ریشه های شکل گیری جریان های تکفیری معاصر"  با سخنرانی «حجت الاسلام و المسلمین  سید مهدی علیزاده موسوی ریاست علمی کنگره نفی تکفیر در اسلام» و با حضور اساتید، طلاب، دانشجویان و پژوهشگران در محل موسسه فهیم قم برگزار شد.

 

استاد علیزاده در ابتدای این نشست گفت: جریان تکفیر یکی از مشکلات جهان اسلام است و در کشورهای مختلف جریان های مختلف تکفیری وجود دارد. برای نمونه در سوریه 40 جریان تکفیری داریم و در عراق شاهد گروه داعش فعال است.

 

وی با بیان اینکه گروههای تکفیری به صورت شبکه ای به هم متصل هستند اظهار داشت: جریان تکفیر بسیار لخت و برهنه ظاهر شده، از حوزه تئوریک خارج شده و برخلاف گذشته، نگاه عمل گرایانه به خود گرفته است. در پاکستان 9500  و در الجزایر هفت هزار نفر به دست گروههای تکفیری کشته شدند. در سومالی گروه الشباب فقط به سلاح سرد اعتقاد دارد و دست و پای افراد را قطع می کنند.

 

این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: ویژگی دیگر تکفیری ها شبکه ای عمل کردن است آنها با شبکه های اجتماعی به همدیگر لینک می شوند در لیبی شاخه داعش به وجود می آید و در افغانستان شاخه خراسانی طالبان با داعش بیعت می کنند.

 

وی در بیان سومین ویژگی تکفیری ها اظهار داشت: خاستگاه تکفیر از میان عالمان به کانون جهلاء قوم منتقل شده است و هیچ گونه محتوای علمی ندارد. امروز تکفیر کاملاً شبیه خوارج شده و مسائلی غیر از مباحث اعتقادی باعث تکفیر شده است.

 

استاد علیزاده در تحلیل ظهور و بروز گروههای تکفیری گفت: اگر ما نسخه واحدی برای جریان های تکفیری بپیچیم که تکفیر علت واحدی دارد ساده لوحی است. در تحلیل جریان های تکفیری باید از روش بحران اسپرینگر استفاده کنیم. بر اساس این روش؛ در جریان های اجتماعی  ما باید به بحران هایی فکر کنیم که این بحران ها موجب شگل گیری جریان های تکفیر شده است.

 

وی با طرح این سوال که سلفیه با چه بحران هایی مواجه شده که این شرایط به وجود آمده است؟ اضافه کرد: اولین بحران، بحران مدرنیسم در کشورهای عربی است بر اساس این بحران، رشد مدرنیسم به جریان های افراطی و تندرو دامن زده است.

 

این استاد حوزه و دانشگاه افزود: یکی از ویژگی های مدرنیسم، سکولاریزه شدن است؛ در این شرایط جریان های افراطی مذهبی و بسته به وجود می آید. در قرن دوم و سوم اهل حدیث به این خاطر به وجود آمد به خاطر اینکه معتزله، عقل گرای افراطی بود. تکفیری ها خود را متدینین واقعی در فضای جهان سکولار معرفی می کنند.

 

وی خاطرنشان کرد: نکته دیگر در مدرنیزم، انسان گرایی است در مدرنیسم نگاه مدرن، جای خدا را می گیرد و خدا به محاق می رود. در این شرایط تکفیری ها در برابر انسان گرایی غرب با قرائت خودشان به شدت خدا گرا شده اند. آنها برای مقابله با این وضعیت موجود زندگی کاملا سخت به خودشان تحمیل می کنند. در نگاه مدرن لذت مادی و آرامش ملاک است ولی تکفیری ها به دنبال لذت و آرامش معنوی با قرائت خودشان هستند.

 

استاد علیزاده ادامه داد: تکفیری ها تمام سختی ها را به خود تحمیل می کنند و نگاهی خام و بسیط از معنویت در ذهن خود به وجود آورده اند. احمد رشید می گوید: طالبان بچه هایی بودند که پدران و مادران شان در جنگ ها از بین رفته بودند می دیدند که نمی توانند به غرب برسند و به دنبال لذت معنوی بودند؛ برای آنها بهترین نظریه، نظریه سلفی بود. بنابراین تکفیری ها در تقابل با عقل گرایی افراطی هستند.

 

وی در مورد سایر علل ظهور و بروز جریان های تکفیری گفت: در اندیشه مدرن، عقل فعال مایشاء است در مقابل این عقل گرایی افراطی، سلفیه به شدت نقل گرا هستند و وَقعی به عقل نمی نهند. نقل گرایی شدید امروز به خاطر واکنش به عقل گرایی مفرطی است که به جهان اسلام وارد شده است و تکفیری ها برای هر کار خود به دنبال نقل و حدیث می گردند.

 

استاد حوزه و دانشگاه در قسمت دیگری از سخنان خود گفت: در فضای مدرن امروزی، سلفی گری برای مسلمانان جذابیت پیدا می کند و فضای رنسانس اسلامی و بیداری اسلامی به این شتاب می دهد و دال مرکزی با قرائت های متنوع «الاسلام هو الحل» می شود.

 

 

وی افزود: در بازگشت مجدد به اسلام قرائت های مختلفی ارائه می شود و مهمترین آنها قرائت سلفی است مفهوم سلفی همیشه مفهوم منفی نیست در معنای لغوی آن بسیاری از علمای گذشته سلفی بودند و برای اصلاح وضعیت موجود، بازگشت به گذشته را توصیه می کردند.

 

استاد علیزاده ادامه داد: نگاه سلفی امروز کاملا متن محور است، سلفیه افراطی به اسلام بلامذهب دعوت می کند و بهترین قرن ها را سه قرن اول معرفی می کنند. و احیای خلافت  از دیگر ویژگی های جریان های تکفیری است و در عنوان جنگ خود می گویند ما به دنبال این هستیم تا پایتخت بنی عباس (بغداد) را از شیعیان نجس پاک کنیم!

 

وی عنوان کرد: محمد قطب آل سعود را طاغوت خطاب کرد و گروههایی در عربستان به دنبال مبارزه با آل سعود بودند به همین خاطر آل سعود یازده هزار نفر از تندروهای خود را به جنگ افغانستان فرستاد و این بحران را به خارج هدایت کرد. تندروهای عربستان آنقدر در خارج درگیر هستند که به داخل نگاه نمی کنند.

 

این استاد حوزه و دانشگاه افزود: عربستان و قطر به شدت از ظهور و بروز جریان های تکفیری به هراس افتاده اند. آنها افراطی ها را در سایر کشورها به شدت شارژ می کنند تا مشکلی برای خودشان به وجود نیاید.

 

وی خاطرنشان کرد: تکفیری ها مرزهای جغرافیایی را مرزهای اعتقادی معرفی می کنند به همین خاطر وحشت به جان کشورهای عربستان و قطر افتاده است. این کشورها با دامن زدن به اختلافات مذهبی، خود را حفظ می کنند، جریان های تکفیری در اختلافات مذهبی به وجود می آیند و اختلافات مذهبی عمیق تر می شود.

 

استاد علیزاده با بیان اینکه امروزه جنگ بین شیعه و سنی نیست بلکه جنگ بین سنی و سنی است. ادامه داد: غربی ها از پروژه ای به نام اسلام علیه اسلام استفاده می کنند. اندیشمندان غربی اتفاق نظر دارند که رشد اسلام در غرب از مسیحیت هم بیشتر شده است؛ می گویند در کشورهای غربی در کنار هر کلیسا یک مسجد وجود دارد و در غرب تغییر مذهبی به اسلام رو به گسترش است. به همین خاطر غربی ها به افراطی گری و تفریط در اسلام دامن می زنند و متأسفانه به اهداف خود رسیده اند به صورتی که اگر کسی در کانادا لا اله الا الله یا الله اکبر بگوید مردم از او می ترسند.

 

وی افزود: غرب چهره کریه و زشتی از اسلام ارائه می دهد و اسلام هراسی ادامه کار فوکویاما و هانتینگتون است. آنها جنگ های صلیبی را در دل  جهان اسلام ایجاد کردند. برای نمونه انگلیس به شبکه تلویزیونی فدک رسما اجازه فعالیت می دهد ولی به شبکه پرس تی وی اجازه نمی دهد. ایجاد شبکه های ماهواره ای در غرب هزینه زیادی دارد ولی غربی ها به کسانی که عامل اختلاف اند، اجازه ایجاد شبکه ماهواره ای می دهند.

 

 

این استاد حوزه و دانشگاه اضافه کرد: امروز، غرب بعد از قضیه شارلی ابدو متوجه شد شرایطی که در کشورهای مسلمان ایجاد کرده است به خودشان بر می گردد.

 

وی با بیان اینکه لزوماً جریان های تکفیری به خاطر خبث باطنی نیست بلکه به خاطر اهانت هاست. افزود: چهار شبکه وهابی داریم که علیه شیعه و اهل سنت معتدل کار می کنند و این شبکه ها شکاف ها را عمیق تر می کنند.

 

استاد علیزاده خاطرنشان کرد: تکفیر و سربریدن ها، عموم مردم را دلزده کرده است و این شرایط، قرائت معتدل از اسلام را می طلبد. نظریه پردازان ما زمینه مناسبی دارند تا فکر معتدلی تولید کنند و پذیرش به شدت زیاد شده است.

 

وی در پایان در جمع بندی سخنان خود گفت: ریشه های جریان تکفیر غیر از ریشه های آن در گذشته است و باید نگاه به روز داشته باشیم، تکفیر امروز لخت و عریان خود را ظاهر کرده، جایگاه جاهلی دارد و شبکه ای عمل می کند، تکفیر تک ریشه ای نیست و ریشه هایی غیر از مبانی اعتقادی؛ سیاسی، اجتماعی و اقتصادی است. خلأی به وجود آمده است که این فرصت می تواند برای ما اساسی و عالی باشد.