نسبت سنجی ارتداد و انکار ضروری دین

موضوع: «نسبت سنجی ارتداد و انکار ضروری دین»

نظریه پرداز: «حجت الاسلام و المسلمین سید صدرا هاشمی»

 

به گزارش روابط عمومی موسسه فهیم، دویست و بیست و نهمین جلسه نظریه پردازی موسسه فهیم شب گذشته ـ شنبه 25 بهمن ماه ـ با موضوع «نسبت سنجی ارتداد و انکار ضروری دین» با سخنرانی «حجت الاسلام و المسلمین سید صدرا هاشمی» و با حضور اساتید، طلاب، دانشجویان و پژوهشگران در محل موسسه فهیم قم برگزار شد.

 

استاد هاشمی در ابتدای این نشست گفت: در فقه شیعه و اهل سنت عناوینی مثل محاربه، افساد فی الارض، برخی از تخلفات جنسی، ارتداد و تکفیر از مجوزات قتل است. تکفیر در طول تاریخ نزاع مهمی بین شیعیان و اهل سنت بوده است که گاهی علیه همدیگر حکم صادر می کردند، این را در ارتداد باید بحث کرد.

 

وی ادامه داد: ارتداد در فقه شیعه به فطری و ملی تقسیم می شود؛ اگر مرتد ملی باشد وی را توبه می دهیم اگر توبه نکرد احکام خاص خود را دارد. اگر مرتد فطری باشد توبه نمی دهند و فی البداهه حکم قتلِ قطعی صادر می شود. برای مرتد حکم قتل صادر می شود، زن او باید عده وفات بگیرد و اموال او بین ورثه مسلمان تقسیم می شود.

 

این استاد حوزه علمیه قم در تقسیم بندی ارتداد گفت: انکار صورت های مختلفی دارد؛ ارتداد یا انکار در ضروری دین است و یا تغییر دین؛ صورت دیگر، انکار ضروری مذهب شیعه است. صورت چهارم و پنجم، انکار مجمع علیه بین مسلمین یا شیعیان است و صورت ششم آن، انکار مسئله ای است که با برهان برای او ثابت شود. همه صورت ها مستندات فقهی دارد و این شش قسم باید جداگانه بحث شود. یک قسم که محل نزاع است انکار ضروریات شیعه مثل امامت است که اگر این درست باشد مسلمان، فقط شیعه است و همه فِرَق اسلام کافر هستند.

وی با ذکر اسامی دو گروه از علمای شیعه که قائل به کفر یا عدم کفر اهل سنت هستند، افزود: کسانی که قائل به کفر اهل سنت هستند به چهار دلیل استناد می کنند اول به بعضی از روایاتی استناد می شود که اگر مسلمانی این صفات را نداشته باشد کافر است و اهل سنت این را ندارند مثل عدم قبولی ولایت حضرت علی(ع). دوم به روایات زیادی استناد می کنند که ناصبی کافر و واجب القتل است؛ دلیل سوم به روایاتی استناد می کنند که ولایت ائمه(ع) از ضروریات است و اهل سنت انکار ضروری دین کرده اند پس کافرند. و دلیل چهارم این است که اهل سنت نسبت به ائمه(ع) بغض دارند.

 

استاد هاشمی با اشاره به اینکه روایات زیادی داریم که اگر فلان کار را نکنیم یا فلان اعتقاد را نداشته باشیم کافر هستیم، گفت: در روایتی از امام صادق(ع) آمده است که کفر در قرآن پنج قسم است؛ اولین قسم، جحد به ربوبیت است یعنی شخص اصل خدا را قبول نداشته باشد. قسم دوم این است که شخص معرفت به وجود خدا دارد، ولی خدا را انکار می کند. قسم سوم کفران نعمت است. قسم چهارم «ترک ما امر الله» است یعنی آنچه که خدا گفته را عمل نکنیم. قسم پنجم کفر، برائت یعنی تبری جستن است. بنا به فرموده امام صادق(ع) کفر در قرآن پنج معنا دارد و معنای اکثر تعابیر «فقد کفر»، «فهو کافر» و «فقد خرج عن اسلام» در شیعه عمدتاً وجه چهارم است یعنی مخالفت با «ما امر الله» است. کفر در قرآن پنج معنا دارد در کلام ائمه هم پنج وجه است.

 

وی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه علمای قدیم و متأخر به این بحث که انکار ضروری دین طریقیت دارد یا موضوعیت اشاره کرده اند، ادامه داد: فرق طریقیت و موضوعیت این است که اگر انکار ضروری دین موضوعیت دارد به این معنی است که شخص با انکار کردن امری ضروری باید کشته شود و اگر طریقیت دارد یعنی انکار ضروری دین به انکار خدا یا تکذیب پیامبر(ص) بر می گردد. اگر انکار ضروری دین موضوعیت دارد در هر حال، شخص مرتد است و باید کشته شود. اگر انکار ضروری دین طریقیت دارد به معنای این است که انکار ضروری ای موجب ارتداد است که سر از تکذیب نبی دربیاورد و اگر این گونه نباشد شخص مسلمان است. در صورت دوم؛ اگر شخص به خاطر وجود شبهه ای از دین برگردد، مرتد نیست. و در این فرض  به سختی می شود مرتدی پیدا کرد.

 

استاد حوزه علمیه قم عنوان کرد: مرتد، فردی است که مسلمان بوده و از اسلام بیرون رفته است و این مطلب با تکفیر فِرَق اسلامی تطبیق نمی کند چون اینها از آباء و اجداد مسلمان بودند.

 

وی اظهار داشت: در ارتداد، قاتل مرتد امام معصوم یا نائب خاص و یا نائب عام اوست. و در مثل زمان ما قضات اجتهاد مطلق ندارند و فقهای فعلی در امور قضایی مبسوط الید نیستند.

 

استاد هاشمی یادآور شد: از دیدگاه شیعه، مرتد دو قسم است ولی اهل سنت می گویند که مرتد یک قسم است. از دیدگاه شیعه مرتد فطری را توبه نمی دهیم ولی در مرتد ملی شخص را سه روز توبه می دهیم.

 

وی افزود: در جنگ های صدر اسلام، اهل کتاب که اسیر می شدند یا باید اعدام می شدند یا با ذلت جزیه می دادند و یا اسلام می آوردند. آنها برای فرار از قتل و جزیه، اسلام می آورند و اسلامِ اینها اسلام با برهان نبود. در صدر اسلام، چون دخول به اسلام اجباری بود حفظ اجباری نیز به وسیله حکم ارتداد بود. اهل کتاب در جامعه ای که پیامبر(ص) را می دیدند مجذوب پیامبر(ص) شده و اسلام را اختیار می کردند. اسلام اجباری قبل از «قد تبین  الرشد من الغی» است بعد از «تبین رشد»، «لا اکراه فی الدین» را داریم و ادخال اجباری به اسلام نداریم. بعد از تبین رشد، حفظ اجباری با قتل مرتد نداریم.

 

این استاد حوزه علمیه قم خاطرنشان کرد: در اسلام احکام کیفری مرتبط با جرم های جنسی، بازدارندگی دارد . قتل مرتد نیز بیشتر جنبه بازدارندگی دارد. و اگر کسی ادعا کند که برای من شبهه ای ایجاد شده و به خاطر شبهه از اسلام بیرون رفته ام در این فرض بنابر طریقیت چنین شخصی مرتد نیست چون تردید غیر از تکذیب است.

وی گفت: در روایات آمده است که اگر علما باعث ایجاد شبهه شوند این علما از لشگر یزید بن معاویه بدتر هستند. در برخی از موارد رفتار ما باعث جنایات بعضی از اهل سنت شده است. در روایتی خطاب به شیعیان آمده است: «اگر تقیه را ترک کنی هم خون خود را به هدر داده ای و هم خون شیعیان را. نعمت خود و سایر شیعیان را به زوال داده ای و شیعیان را در دست دشمنان دین، ذلیل کرده ای.» توهین به مقدسات اهل سنت و برخوردهای جاهلانه ما باعث می شود که بعضی از اهل سنت عملیات انتحاری انجام می دهند.

 

استاد هاشمی در پایان اظهار داشت: ما به جای اینکه محاسن اهل بیت(ع) را ترویج کنیم با رفتارمان آنها را برعلیه خود تهییج می کنیم و در جهان اسلام جنگ مسلحانه هیچ پیروز نداشته است.