تبیین اخلاق اجتماعی امام علی (ع) در سخنرانی استاد نقویان

شفقنا- حجت الاسلام والمسلمین نقویان گفت: عدالت علی خشک و خشن است و آیت‌الله و دکتر و استاد حوزه و دانشگاه بودن را نمی‌فهمد. اگر چنین عدالتی باشد آن وقت مردم ببینند که بچه رئیس جمهور و مسئولان هم مانند بقیه کار ندارند خیلی آرام می‌شوند.

به گزارش شفقنا، حجت‌الاسلام والمسلمین ناصر نقویان، در نشست علمی با موضوع « اخلاق اجتماعی در سیره امام علی(ع)» که از سوی مؤسسه فهیم برگزار شد، اظهار داشت: انسان‌ها می‌توانند چهار رابطه با خود، خدا، دیگران و طبیعت و محیط داشته باشد و اخلاق هم در رابطه با این چهار مقوله قابل تعریف است. در بخش اخلاق فردی، صبر و تحمل مصیبت، تلاش، حکمت و علم از مصادیق آن است؛ در رابطه بین انسان با خدا هم میزان توکل و اعتماد به خدا و مناجات و راز و نیاز با خالق هستی تعیین‌کننده این رابطه است.

او با اشاره به رابطه اجتماعی یعنی رعایت اخلاق در برخورد با دیگران اظهار کرد: رابطه دیگر در ارتباط با محیط است و ما حق نداریم خاک و آب و زمین را از بین ببریم، گفته می‌شود سیگار تا چندین متر اطراف خود را آلوده می‌کند یا تولید اتومبیل‌های آلوده‌کننده قطعا به ضرر محیط زیست است و تولیدکننده و مصرف کننده این خودروها باید پاسخگو باشند.

کارشناس مذهبی با بیان اینکه اخلاق فردی رابطه زیادی با اخلاق اجتماعی دارد، گفت: کسی واقعا صبور است که می تواند با مردم مدارا کند، وقتی با مخالف خود روبرو شد و کسی به او توهین کرد از کوره در نمی‌رود و او را قلع و قمع و تبعید نمی‌کند، یا اگر کسی اهل عزت نفس درونی بود در روابط اجتماعی متملق و چاپلوس نمی‌شود؛ امیرالمؤمنین(ع) به فرزندشان فرمودند: «قد جعلک الله حرا لا تکن عبد غیرک؛ خدا تو را آزاد آفریده، بنده کسی مباش». لذا این اخلاق فردی و اجتماعی نه تنها در یکدیگر تاثیرگذار است بلکه گاهی یکی پایه دیگری است.

او اظهار کرد: امیرالمؤمنین(ع) در سطح و مستوای بالایی قرار دارد که مایه اعتراف دوست و دشمن است؛ البته گاهی در لابلای فضای مجازی و شبکه های ماهواره ای شنیده می‌شود که علی(ع) در فلان جنگ اینقدر افراد را کشته و چند زن داشته است و … و استنادشان هم برخی روایات تاریخ طبری و حتی برخی منابع شیعه مانند مستدرک و بحار است؛ این نکته را تاکید کنم که فهم روایات به سادگی نیست و کسی که مغرض نیست، حق ندارد به هر روایتی در هر کتابی اعتماد و اکتفا کند زیرا کتب روایی و تاریخی ما پر از روایات صحیح و جعلی است و غربال آنها بحثی تخصصی است.

نقویان افزود: وقتی روایت صحیحی یافتیم باید آن را در منظومه فرمایشات و زندگی یک امام بررسی کنیم. هر روایت صحیحی که یافتیم نمی توانیم نگاه مطلق گرایانه به آن کنیم؛ باید ببینیم این روایت در کجا، با چه مخاطبی و در چه فضایی صادر شده است. وقتی روایت گفته که زنان ناقص العقل و ناقص الایمان هستند آیا باید آن را تعمیم دهیم؟ این همه آیه داریم که فرموده زن و مرد همه از یک ریشه و گوهر هستند و تنها هر کسی باتقواتر است با کرامت‌تر است. «ان اکرمکم عندالله اتقیکم.»

او اضافه کرد: گاهی یک خانم مکتب نرفته و خط ننوشته از یک آیت‌الله العظمی صاحب رساله در نزد خدا محبوبتر است چون او در کار خود باتقواتر است و آن آیت الله در کار خود بی‌تقوایی کرده است. اگر سند روایت نقص عقل، درست هم باشد باز باید بررسی کنیم ببینیم که آیا ناظر به یک قضیه خارجیه هست یا خیر؟ و در چه شرایطی گفته شده است. مثلا اگر در یک دانشگاه شلوغی پیش آید و وزیر علوم برای خاموش کردن آن بگوید دانشجویان پررو شده‌اند. آیا منظور او همه دانشجویان در همه دانشگاه‌ها هستند یا حرف وی ناظر به چند دانشجویی است که در این حادثه شلوغ‌بازی درآورده‌اند؟ بنابر این جدای از افراد مغرض، افراد حقیقت‌طلب باید به این نکات در بررسی روایات دقت داشته باشند.

این خطیب حوزوی تصریح کرد: امروز این موضوع در عرصه سیاسی سرایت زیادی دارد و به عرصه دینی هم کشیده است، که بخشی از آن به خاطر رفتار ما دینداران است و هرقدر این رفتارها از طرف سطوح بالاتری از افراد مذهبی از استاد حوزه و مرجع تقلید و …  صورت بگیرد تاثیرات آن هم بیشتر است. پیامبر (ص) فرمودند: دو گروه از امت من هستند که اگر اینها خوب باشند جامعه اصلاح و اگر بد باشند جامعه خراب خواهد شد؛ الفقها و الامراء و در برخی نقلها، الفقها و القراء که قراء آن روز همان فقها بوده‌اند. به خصوص وقتی دانشمندان و حاکمان دست به دست هم بدهند مانند زمان مامون عباسی که هم دانشمند و هم خلیفه و حاکم بود. امروز بسیاری از حاکمان نظام اسلامی ما مسئولیت دارند و درس‌خوانده حوزه هستند و باید خیلی مراقب باشند.

او بیان کرد: گاهی برخی از این کارها یعنی اینکه کسانی دنبال برخی روایات ولو ضعیف و جعلی علیه ائمه(ع) و پیامبر(ص) می‌گردند تا آنها را تخریب کنند، ریشه در برخوردهای سیاسی و نامهربانی‌هاست که ما با آنها داریم؛ حتی کسی مثل عبدالکریم سروش؛ از رویکردهایی که او در این سال‌ها علیه دین و قدرت و قران و پیامبر (ص) گرفته است انسان تعجب می‌کند و بخشی از این اظهار نظرها می‌تواند ریشه در برخوردهای نامهربانانه با امثال وی داشته باشد. یعنی نامهربانی‌ها در یک شخصیت علمی مؤثر است چه رسد به مردم کوچه و بازار.

نقویان با اشاره به رفتار حضرت علی(ع) بعد از خلافت با توده مردم ادامه داد: توده‌ها افراد مختلفی هستند از فقرا و مساکین و طبقات ضعیف گرفته تا خواصی مانند کمیل، مالک اشتر، بعد خواص زیاده طلب مانند طلحه و زبیر، سپس دشمنانی مانند معاویه حتی دشمنان کافر خود. وقتی رفتار علی(ع) را بررسی می‌کنیم می‌بینیم کسب چنین جایگاهی تقریباً محال و نادسترس است. به تعبیر علامه جعفری وقتی انسان بخواهد عادی درباره علی حرف بزند اسطوره و دست نایافتنی می‌شود.

او با بیان اینکه علی(ع) روان‌شناس و جامعه‌شناس هم هست، افزود: خطاب ایشان به افرادی مانند امام خمینی(ره) و بزرگان است که حتی شما هم نمی‌توانید به جایگاه من دست یابید. امام موسی صدر در سخنانی گفته است مردمی که علی(ع) را نمی‌شناسند از روش ما شیعیان مدعی می‌آموزند که برای ایشان جشن می‌گیریم و مجلس عزا برگزار می‌کنیم ولی واقعا ما چقدر معرف درست او هستیم و با ورع و اجتهاد به او کمک می‌کنیم؟ اگر ما اهل عفت و پاکی و کوشش و مهربانی با مردم باشیم آن وقت پیشوایان ما هم بهتر معرفی خواهند شد. نقل است که در زمانی که خلیفه هست خم می‌شود تا یتیمی بر دوش او سوار شود و او صدای حیوان در آورد. یا با زنی که شوهرش در جنگ کشته می‌شود و او از علی(ع) گلایه می‌کند می‌فرماید من باید شریک درد مردم باشم و به آن زن رسیدگی کرد. حتی اجازه نمی‌داد حسنین(ع) کفش بپوشند و به پاپوش بسنده می‌کردند.

این دانش آموخته حوزه علمیه بیان کرد: در نامه به مالک فرموده است که اگر خدا خواست روز قیامت حکم به صالح بودن تو بدهد اول به زبان مردم تو نگاه می‌کند. می‌فرماید من صلاحیت شما حاکمان را وقتی تایید می‌کنم که مردم تایید کنند. رهبر انقلاب هم در سخنرانی خود در دهه‌های قبل فرمودند که اگر مردم چنین و چنان شدند باید آن را در حاکمانشان جست و جو کرد. حضرت علی(ع) وقتی به حاکمانش نامه می‌نویسد دستور به اجرای عدالت دارد. سه جمله به زیاد بن ابیه نوشته است که شاخص تاریخی بزرگ است: اول اینکه: استعمل العدل؛ «عدالت را به کار ببر»؛ آن هم عدالت به معنای خشک و خشن؛ چون عدالت مانند بندبازی روی بند راه رفتن است. حضرت تاکید دارند که سر قلمهایتان را نازک بتراشید تا کمتر کاغذ استفاده شود.

او اضافه کرد: عدالت علی خشک و خشن است و آیت‌الله و دکتر و استاد حوزه و دانشگاه بودن را نمی‌فهمد. اگر چنین عدالتی باشد آن وقت مردم ببینند که بچه رئیس جمهور و مسئولان هم مانند بقیه کار ندارند خیلی آرام می‌شوند. دستور دیگر حضرت به زیادبن ابیه این است که به مردم ظلم نکن و نسبت به آنها سختگیری بی‌خود نداشته باش؛ چییزی که ۳۰ سال است با عنوان طرح به دردنخور گزینش در حال انجام است. من چند سال مسئول این موضوع بودم و می‌دانم چه جنایتی با این عنوان در حال انجام است. نمی‌گویم همه مسئولان گزینش اینطور هستند ولی به هر حال نوع رفتار آنها باعث نارضایتی مردم شده است.

نقویان بیان کرد: چه حقی داریم که در گزینش بپرسیم آیا نماز صبح تو قضا می‌شود یا خیر؟ به شما چه ربطی دارد؛ ما حق نداریم از قصاب بازار اسلامی بپرسیم که آیا گوشت تو ذبح شرعی شده یا خیر؟ آن نماینده مجلسی که به این طرح رای داده سواد نداشته است ولی چرا امروز بعد از چند دهه باز این وضع ادامه دارد؟ چقدر با این گزینش‌ها افراد را به دامان اجنبی‌ها فرستادیم و تار و مار کردیم. علی(ع) فرموده اگر سختگیری بی مورد بکنی مردم از تو دور خواهند شد، امروز چقدر از سرمایه‌های علمی و مادی ما توسط کانادا و اروپا و امارات ربوده شده است؟

او افزود: اشعث از مخالفان سرسخت و لجوج امام(ع) بود و دشمنی خود را به جایی رساند که حضرت او را لعنت کرد، ولی وقتی فرزند او مُرد، حضرت به خانه اشعث رفت و به او دلداری داد و به او طعنه نزد که تو چون به من اهانت کردی فرزندت را از دست دادی. علی(ع) طوری بود که معاویه هم به عدالت و جوانمردی او معترف است.

نقویان با اشاره به مواجهه امام علی(ع) با معیشت مردم تصریح کرد: یکی از مشکلات اساسی جامعه ما این است که نتوانسته در مالیات گرفتن عدالت را رعایت کند و برخی فرار مالیاتی دارند و برخی نباید مالیات بدهند و زیاد می‌دهند ولی حضرت فرمود اول مالیات از پولداران بگیر بعد جهاد با دشمنان. امروز دشمن فیزیکی و اخلاقی و فکری و … هم داریم. هیچ خانواده‌ ایرانی نداریم که هرزگی دختر و پسر خود را دوست داشته باشد، البته مسئله حجاب فرق دارد، بنابر این امروز دشمن فکری هم هست و باید مراقب باشیم.