بحثی که امر فرمودند امشب خدمت شما ارائه بدهم لوازم قانون‏گذاری بر پایه فقه است. تلاش می‏کنم خیلی کوتاه بحثم را ارائه کنم که فقط مسمای طرح بحث صدق کند و بعد فرصتی هم در خدمت اساتید گرامی باشم. مراد از طرح این بحث این است که قانون‏گذاری بر اساس فقه چه الزامات و چه اقتضائاتی دارد؟ بایسته های تقنین بر پایه فقه چیست؟ وقتی قانون‏گذار بر اساس فقه امامیه امر قانون‏گذاری انجام می‏دهد چه اصول و اموری را باید مراعات کند؟ این بحث بیش از اینکه بحث فقهی باشد یک بحث قانونی است، و پایه قانونگذاری عبارت از فقه اسلامی است. قدری هم بحث من، نسبت به آنچه که در قانون‏گذاری کشور ما و در مجلس شورای اسلامی در ادوار مختلف صورت گرفته است و می گیرد، ماهیت انتقادی دارد.

مطالعه

موضوع بحث «حفظ نظام از اهم واجبات» است. به عنوان مقدمه عرض می‌کنم که مضمون این موضوع، در سخنان حضرت امام(ره) با عنوان «حفظ نظام از اوجب واجبات است»، مطرح شده است. اما در سخنان امام، مطالب دیگری هم وجود دارد که نشان می‌دهد ایشان حفظ اسلام را از اوجب واجبات می‌دانند. در این جلسه در مورد این موضوع بحث می‌کنیم. در خدمت آقای دکتر سیدعلی میرموسوی به عنوان نظریه‌پرداز هستیم و همچنین آقای غلامرضا بهروزلک به عنوان ناقد بحث استفاده خواهیم کرد.

مطالعه

بسم الله الرحمن الرحیم. موضوع بحث «اقتضائات فقهی حق‌الناس بودن رأی مردم» است. در انتخابات اخیر، نکته‌ای به فرهنگ انتخابات اضافه شد و آن طرح حق‌الناس بودن رأی مردم بود. البته نه به این معنا که این مسأله مستحدث و مخصوص به این انتخابات باشد، تصویری که مقام معظم رهبری نسبت به این انتخابات داشتند و کارهایی که در فضای تبلیغاتی نسبت به این موضوع صورت گرفت، الهام‌بخش این بود که این مسأله مورد واکاوی بیشتری قرار بگیرد تا ما از رهگذر توجه به این نکته در حوزه‌ی انتخابات و رأی مردم، بیشتر بتوانیم به بحث‌های فقه سیاسی و جایگاه آنها در اندیشه‌ی نوین فقه سیاسی پی ببریم. یکی از مباحث آن مخصوصاً با توجه به فقهی و حدیثی بودن واژه‌ی حق‌الناس و تکرار آن در موارد متعدد روایی و فقهی، این است که بتوانیم بعضی از استلزامات عمومی را که در این فضا قرار دارد، به دست بیاوریم و روی آن کار کنیم. قبل از هر چیزی من یک تعریف اجمالی از رأی،

مطالعه

موضوع بحث من همان طور که اعلام شده، «نظریه روح معنا و نقد و بررسی این نظریه» است. درباره نظریه «روح معنا» تقریباً از قرن هفتم در میان بسیاری اندیشمندان و عالمان اسلامی این مسأله در شکل خیلی مختصر و اشاره‌ای در حدّ مثلاً دو خط، سه خط، دیگه حداکثر 6ـ5 خط مطرح شده است و گذرا روی این مسأله تکیه کرده‌اند، اما در دوره معاصر به دلیل اینکه مرحوم حضرت امام در کتاب مصباح الهدایه خود ایشان چند جا به این مسأله اشاره می‌کنند، در مقالات و نوشته‌های مفصل این نظریه مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. تا جایی که من اطلاع دارم شاید 5ـ4 مقاله مستقل مطرح شده است و حاج حسن آقای خمینی به دفاع از نظریه جد خودشان مرحوم امام آمدند به صورت کتاب این مسأله را مطرح کردند.

مطالعه

تقوی: بسم الله الرحمن الرحیم. با تشکر از سروران عزیزی که در این جلسه و این مناظره شرکت کردند. ابدائاً باید عرض بکنم با توجه به اینکه کم کم در آستانه سالگرد حضرت امام رضوان الله علیه قرار می‌گیریم، مؤسسه فهیم به استقبال رفت و یک بحث قرآنی را در رابطه با شخصیت تفسیری امام به بحث و مناظره اساتید بزرگوار گذاشت. حضرت امام یک شخصیت چند وجهی و چند بعدی است؛ یعنی یک علمی که در مراتب عالی به عنوان فقیه شناخته می‌شود، به عنوان عارف و فیلسوف شناخته می‌شود و در همان حال به عنوان یک شخصیت تفسیری و قرآنی شناخته می‌شود؛ گر چه حضرت امام تفسیر کاملی از قرآن ندارند، اما همین مقدار آثاری که جمع‌آوری شده است؛ افکار و اندیشه‌ها، نوشته‌ها و گفته‌های ایشان پیرامون قرآن، انصافاً حجم بالایی است به گونه‌ای که استاد محقق آیت الله ایازی مطالب پراکنده تفسیری امام را در 5 جلد که البته جلد اول مقدمه است و مطالب خودشان است، 4 جلد بعدی تفسیر امام است پیرامون بعضی از آیات و سور قرآن یا اینکه امام فقیهی بود که در فقه خودش به قرآن اهتمام ویژه‌ای داشت. نشانه آن وقتی که از بحث‌های فقهی و اصولی امام، بحث‌های ... امام، مباحث قرآنی و تفسیر جمع‌آوری شد، یک جلد کتاب 700 ـ 600 صفحه‌ای به عنوان «آیات الاح

مطالعه

موضوع بحث فتوای معیار در قانون‌گذاری است. در ابتدا مقدماتی را عرض می‌کنم تا به موضوع اصلی برسیم. بدیهی است که یک حکومت به قانون نیاز دارد. ضرورت وجود قانون از بدیهیات است و نیازی به بحث ندارد. در حکومت اسلامی هم، مانند هر حکومت دیگری، این ضرورت وجود دارد که امور اجتماعی و فردی مردم، از طریق وضع قوانین مناسب سامان پیدا کند.

مطالعه

موضوع بحث «فقه سلفی و نسبت آن با خشونت» است. اگر ما دو نکته را کنار هم قرار بدهیم، اهمیت این موضوع بیشتر روشن می‌شود. نکته‌ی اول آن است که از حدود 15-10 سال قبل تا الان، شاهد رشد یک پدیده‌ی بسیار مهم به نام خشونت مذهبی هستیم و چون غلبه با بحث‌های اسلامی است، می‌توانیم اسم آن را خشونت اسلامی در حوزه‌ی عمومی بنامیم که در همه جا شاهد آن هستیم. پدیده‌ای که هر روز، کم و بیش وجوه مخرب آن در درگیری‌های سوریه، جنوب غربی عراق و مصر دیده می‌شود. حتی در داخل کشور و در بعضی از مناطق، شاهد آن هستیم. نکته‌ی دوم این است که خشونت مذهبی در جهان اسلام به شدت با جریانی از اهل سنت که به جریان سلفی معروف است، پیوند خورده است. من در ابتدا به معرفی این جریان پیچیده‌ای می‌پردازم. هرچند نمی‌توان همه‌ی ابعاد آن را توضیح داد، لذا توضیح مختصری را خدمت شما عرض می‌کنم و بعد درباره‌ی ماهیت فقه سلفی صحبت می‌کنم که چگونه تولید خشونت می‌کند.

مطالعه

در این جلسه سعی می‌کنم به طور مختصر چند نکته درباره‌ی موضوع پیوندهای اجتماعی از منظر اخلاق عرض کنم. در یک جامعه یا در یک زندگی جمعی، انواع مناسبات یا تعاملات اجتماعی می‌تواند رخ دهد. بعضی از اینها موضوع بحث ما نیست، مثل رقابت، تعارض و تزاحمی که بین افراد وجود دارد یا توافقی که از روی رضایت با هم دارند یا عضویت در یک گروه و غیره، می‌تواند جزء مناسبات اجتماعی باشد که وجود دارد و هر کدام از آنها از منظر جامعه شناختی بحث‌های زیادی دارند یکی از این مناسبات اجتماعی که در این جلسه روی آن تأکید دارم

مطالعه

حقوق متهمان، مجموعه‌ای از نظرات کم‌سابقه یا در بعضی موارد بی‌سابقه است که وقتی مطرح می‌شود با استعجاب روبرو می‌شود. ما اینها را به استناد بازخوانی منابع و متون دینی در کتابی ارائه کردیم. این کتاب مجموعه‌ای از 18-17 نظریه‌ی کم‌سابقه یا بی‌سابقه است. یک نظریه در جلسه‌ی قبل مورد اشاره قرار گرفت که خلاصه‌ی آن ممنوعیت شرعی بازداشت موقت متهم به طور کلی بود، حتی در مواردی که در قانون پیش‌بینی شده است؛ مثل مواردی که خوف امحاء مدارک و اسناد، خوف تبانی با مطلعین و شهود و خوف فرار متهم وجود دارد. یا در اتهامات بسیار مهم؛ مثلاً اتهامات مرتبط با امنیت یا در اتهاماتی که مجازات‌های سنگین دربردارد. در جلسه‌ی قبل عرض شد که به طور کلی بازداشت متهم در مرحله‌ی اتهام، خلاف شرع است و روایات آن را هم خوانده شد. اساس آن نظریه این بود که همان‏طور که مرحوم مقدس اردبیلی هم در «مجمع القاعده و البرهان» فرمودند ماهیت حبس، مجازات و عقوبت است. و اصلاً نمی‌شود مجازات و عقوبت را از ماهیت حبس سلب و بین آنها تفکیک برقرار کرد. مجازات مختص به مجرم است، در حالی‏که هنوز جرم متهم ثابت نشده است و چه بسا بعد از رسیدگی، تبرئه شود، لذا اساساً به استناد آن روایات و ادله، بازداشت موقت متهم خلاف شرع است.

مطالعه

موضوع بحث را می‌توانیم در یک عنوان کلی که امروزه به «فقه هسته‌ای» یا «بحث و بررسی حکم سلاح‌های کشتار جمعی از جهت تولید، داشت و انباشت و استفاده در حوزه‌های مختلف شیمیایی، میکروبی، سمی و اتمی» مصطلح است، اعلام کنیم. نکته‌ی مهم مورد توجه در این مبحث، ضمن دفاع شفاف و صریح از دین مبین اسلام به عنوان یک دین آسمانی منطبق بر فطرت بشری، این است که ما موظف هستیم ساحت دین را از هر آنچه که رخنه شمرده می‌شود، حفاظت و صیانت کنیم. نباید بگذاریم اسلام، جامعه‌ی اسلامی و نظام اسلامی مورد تهمت بدخواهان قرار بگیرد. برای رسیدن به این هدف، مباحثی را تنظیم کردیم که به ترتیب در حد فهرست حضور عزیزان تقدیم می‌کنیم.

مطالعه