تقوی: بسم الله الرحمن الرحیم. با تشکر از سروران عزیزی که در این جلسه و این مناظره شرکت کردند. ابدائاً باید عرض بکنم با توجه به اینکه کم کم در آستانه سالگرد حضرت امام رضوان الله علیه قرار می‌گیریم، مؤسسه فهیم به استقبال رفت و یک بحث قرآنی را در رابطه با شخصیت تفسیری امام به بحث و مناظره اساتید بزرگوار گذاشت. حضرت امام یک شخصیت چند وجهی و چند بعدی است؛ یعنی یک علمی که در مراتب عالی به عنوان فقیه شناخته می‌شود، به عنوان عارف و فیلسوف شناخته می‌شود و در همان حال به عنوان یک شخصیت تفسیری و قرآنی شناخته می‌شود؛ گر چه حضرت امام تفسیر کاملی از قرآن ندارند، اما همین مقدار آثاری که جمع‌آوری شده است؛ افکار و اندیشه‌ها، نوشته‌ها و گفته‌های ایشان پیرامون قرآن، انصافاً حجم بالایی است به گونه‌ای که استاد محقق آیت الله ایازی مطالب پراکنده تفسیری امام را در 5 جلد که البته جلد اول مقدمه است و مطالب خودشان است، 4 جلد بعدی تفسیر امام است پیرامون بعضی از آیات و سور قرآن یا اینکه امام فقیهی بود که در فقه خودش به قرآن اهتمام ویژه‌ای داشت. نشانه آن وقتی که از بحث‌های فقهی و اصولی امام، بحث‌های ... امام، مباحث قرآنی و تفسیر جمع‌آوری شد، یک جلد کتاب 700 ـ 600 صفحه‌ای به عنوان «آیات الاح

مطالعه

موضوع بحث فتوای معیار در قانون‌گذاری است. در ابتدا مقدماتی را عرض می‌کنم تا به موضوع اصلی برسیم. بدیهی است که یک حکومت به قانون نیاز دارد. ضرورت وجود قانون از بدیهیات است و نیازی به بحث ندارد. در حکومت اسلامی هم، مانند هر حکومت دیگری، این ضرورت وجود دارد که امور اجتماعی و فردی مردم، از طریق وضع قوانین مناسب سامان پیدا کند.

مطالعه

موضوع بحث «فقه سلفی و نسبت آن با خشونت» است. اگر ما دو نکته را کنار هم قرار بدهیم، اهمیت این موضوع بیشتر روشن می‌شود. نکته‌ی اول آن است که از حدود 15-10 سال قبل تا الان، شاهد رشد یک پدیده‌ی بسیار مهم به نام خشونت مذهبی هستیم و چون غلبه با بحث‌های اسلامی است، می‌توانیم اسم آن را خشونت اسلامی در حوزه‌ی عمومی بنامیم که در همه جا شاهد آن هستیم. پدیده‌ای که هر روز، کم و بیش وجوه مخرب آن در درگیری‌های سوریه، جنوب غربی عراق و مصر دیده می‌شود. حتی در داخل کشور و در بعضی از مناطق، شاهد آن هستیم. نکته‌ی دوم این است که خشونت مذهبی در جهان اسلام به شدت با جریانی از اهل سنت که به جریان سلفی معروف است، پیوند خورده است. من در ابتدا به معرفی این جریان پیچیده‌ای می‌پردازم. هرچند نمی‌توان همه‌ی ابعاد آن را توضیح داد، لذا توضیح مختصری را خدمت شما عرض می‌کنم و بعد درباره‌ی ماهیت فقه سلفی صحبت می‌کنم که چگونه تولید خشونت می‌کند.

مطالعه

در این جلسه سعی می‌کنم به طور مختصر چند نکته درباره‌ی موضوع پیوندهای اجتماعی از منظر اخلاق عرض کنم. در یک جامعه یا در یک زندگی جمعی، انواع مناسبات یا تعاملات اجتماعی می‌تواند رخ دهد. بعضی از اینها موضوع بحث ما نیست، مثل رقابت، تعارض و تزاحمی که بین افراد وجود دارد یا توافقی که از روی رضایت با هم دارند یا عضویت در یک گروه و غیره، می‌تواند جزء مناسبات اجتماعی باشد که وجود دارد و هر کدام از آنها از منظر جامعه شناختی بحث‌های زیادی دارند یکی از این مناسبات اجتماعی که در این جلسه روی آن تأکید دارم

مطالعه

حقوق متهمان، مجموعه‌ای از نظرات کم‌سابقه یا در بعضی موارد بی‌سابقه است که وقتی مطرح می‌شود با استعجاب روبرو می‌شود. ما اینها را به استناد بازخوانی منابع و متون دینی در کتابی ارائه کردیم. این کتاب مجموعه‌ای از 18-17 نظریه‌ی کم‌سابقه یا بی‌سابقه است. یک نظریه در جلسه‌ی قبل مورد اشاره قرار گرفت که خلاصه‌ی آن ممنوعیت شرعی بازداشت موقت متهم به طور کلی بود، حتی در مواردی که در قانون پیش‌بینی شده است؛ مثل مواردی که خوف امحاء مدارک و اسناد، خوف تبانی با مطلعین و شهود و خوف فرار متهم وجود دارد. یا در اتهامات بسیار مهم؛ مثلاً اتهامات مرتبط با امنیت یا در اتهاماتی که مجازات‌های سنگین دربردارد. در جلسه‌ی قبل عرض شد که به طور کلی بازداشت متهم در مرحله‌ی اتهام، خلاف شرع است و روایات آن را هم خوانده شد. اساس آن نظریه این بود که همان‏طور که مرحوم مقدس اردبیلی هم در «مجمع القاعده و البرهان» فرمودند ماهیت حبس، مجازات و عقوبت است. و اصلاً نمی‌شود مجازات و عقوبت را از ماهیت حبس سلب و بین آنها تفکیک برقرار کرد. مجازات مختص به مجرم است، در حالی‏که هنوز جرم متهم ثابت نشده است و چه بسا بعد از رسیدگی، تبرئه شود، لذا اساساً به استناد آن روایات و ادله، بازداشت موقت متهم خلاف شرع است.

مطالعه

موضوع بحث را می‌توانیم در یک عنوان کلی که امروزه به «فقه هسته‌ای» یا «بحث و بررسی حکم سلاح‌های کشتار جمعی از جهت تولید، داشت و انباشت و استفاده در حوزه‌های مختلف شیمیایی، میکروبی، سمی و اتمی» مصطلح است، اعلام کنیم. نکته‌ی مهم مورد توجه در این مبحث، ضمن دفاع شفاف و صریح از دین مبین اسلام به عنوان یک دین آسمانی منطبق بر فطرت بشری، این است که ما موظف هستیم ساحت دین را از هر آنچه که رخنه شمرده می‌شود، حفاظت و صیانت کنیم. نباید بگذاریم اسلام، جامعه‌ی اسلامی و نظام اسلامی مورد تهمت بدخواهان قرار بگیرد. برای رسیدن به این هدف، مباحثی را تنظیم کردیم که به ترتیب در حد فهرست حضور عزیزان تقدیم می‌کنیم.

مطالعه

موضوع بحث من علاوه بر بحث نفی خشونت «جنگ در اسلام» است، آیا در اسلام جنگ هست یا نیست؟ بعد از اینکه اثبات شد در اسلام جنگ وجود دارد و اسلام خواهان جنگ است، این پرسش مطرح است که آیا اسلام جنگ را به عنوان مسأله‌ی اولیه می‌داند یا به عنوان مسأله‌ی ثانویه؟ و آیا پیش از جنگ، مسأله‌ی صلح و زندگی مسالمت‌آمیز را مطرح می کند یا خیر؟ ب

مطالعه

مجازات‌هایی که ما آنها را مجازات‌های اسلامی می‌نامیم، منشأ نقدها و گفتگوهای فراوانی در مورد اصل اسلام شده است. گاه این مجازات‌ها با چنین کیفیتی، به عنوان تابلو و چهره‌ی اسلام معرفی می‌شوند. شخصاً اعتقاد دارم که در بررسی مفاهیم و ارزش‌های اسلامی و مبانی دینی، نباید منفعل باشیم و به صرف نقدهای احتمالی، تحلیل‌های عامه‌پسند ارائه دهیم؛ ولی چشم و گوش بستن بر نقدهایی که نسبت به اسلام وجود دارد، هم رویکرد مناسبی نیست. یکی از رسالت‌های حوزه‌ی علمیه این است که با هوشیاری و دقت، چنین نقدهایی را پیگیری کنند و پاسخ دهند.

مطالعه

بسم الله الرحمن الرحیم. عنوان بحث امروز «مدارا و تسامح در اسلام» است. 5-4 سال پیش در بحث تسامح و تساهل در اسلام، مقالات مختلفی نوشته شد. من هم در آن زمان مقاله‌ی «تسامح و تساهل از منظر علوی» و «تسامح و تساهل از منظر امام علی(ع)» را نوشتم که در این جلسه خلاصه‏ای از این دو مقاله، و نکات جدیدی را که به دست آورده‏ام را خدمت شما عرض خواهم کرد. معمولاً وقتی بحث مدارا و تساهل مطرح می‌شود، سریعاً سراغ معنای لغوی آن می‌رویم تا ببینیم مدارا یا تساهل در لغت به چه معنا استعمال شده است

مطالعه

میلاد پیامبر اکرم(ص) و امام صادق(ع) را به محضر امام زمان(عج) و شما عزیزان تبریک و تهنیت عرض می‌کنم. بهترین معرف پیامبران الهی، قرآن است. معرف اصلی پیامبران، خدا و معتبرترین سند آن قرآن است. در قرآن نام بیش از 25 پیامبر ذکر شده و مقاطع مهمی از تاریخ زندگی انبیاء و صفات برجسته‌ای از صفات و کمالات آنها آمده است. خدای متعال هر کدام از پیامبران را با صفت خاصی می‌ستاید؛ مثلاً وقتی که از ادریس یاد می‌کند، می‌فرماید «صِدِّیقًا نَّبِیًّا»[1] ادریس صدیق بود. وقتی از نوح ذکری به میان می‌آید، می‌فرماید «عَبْدًا شَکُورًا»[2] به صفت شکر او تکیه می‌شود. وقتی سخن از ابراهیم است، می‌فرماید «إِنَّ إِبْراهيمَ لَحَليمٌ أَوَّاهٌ مُنيبٌ»[3] ابرهیم بردبار و برای وصال همیشه در آه و افسوس بود و بازگشت به خدا داشت. اما وقتی به پیامبر اسلام می‌رسد، سخن از یکی دو صفت نیست، بلکه می‌فرماید «إنَّک لَعَلي خُلُقٍ عَظِيمٍ»[4] آنچه خوبان همه دارند، تو تنها داری. چه قدر اخلاق پیامبر باید عظمت داشته باشد که خدا با عظمت بی‌نهایتی که دارد، از خُلق عظیم پیامبر یاد کند؟ خدایی که در مورد عالم هستی و دنیا با همه‌ی عظمتی که دارد، می‌فرماید

مطالعه